Recep ERÇİN
Türk halkının geleneksel tasarruf aracı altına rağbet, ons fiyatının son haftalarda rekorlar kırması ile yükseldi. Ons altına yönelik 4 bin dolar senaryosu da (Yıl sonu 3 bin 700, 2026 ortası 4 bin dolar; Goldman Sachs) spekülatif alımları tetikliyor. Fiziki gram altın yatırımcısının, mahalle sarrafının yanında, rafinerilerin internet sitelerindeki online mağazalardan ve e-ticaret platformlarından da altın satın alınmaya başladığı öğrenildi.
Piyasa satış fiyatı ile arasında en az yüzde 10’luk makas olmasına rağmen bir kısım fiziki altın yatırımcısının neden e-ticareti tercih ettiğine ilişkin sorumuzu yanıtlayan Kapalı Çarşı esnafı, para ve altın piyasaları uzmanı Mehmet Ali Yıldırımtürk, “Altın bugün düne göre pahalı yarına göre ucuz. Böyle bakılıyor. Kredi kartı ile alınabilmesi de önemli bir etken” dedi.
Mahalle sarrafı yerine e-ticaret sitesi
Sarraflar altın satışında nakit para tercih ediyor. Gramı 4 bin lirayı aşan altın fiyatı düşünüldüğünde bu durum yüklü alımlarda yüksek miktarda nakit taşımayı gerektiriyor. Esnaf, komisyon bedeli ve ileri vadeli ödeme yüzünden kredi kartı ile satışa soğuk bakıyor. Bu da bankadan nakit para çekip kuyumcu dükkanına giderek altın alma alışkanlığı olmayan fiziki altın yatırımcısının e-ticarete yönelmesine neden oluyor.
Türkiye’nin en büyük e-ticaret platformlarını incelediğimizde bir nevi e-sarraf dönemi yaşanıyor. İki ayrı rafinerinin üst düzet yetkilisinden aldığımız bilgiye göre vatandaşın platformlar üzerinden altın alımına ilgisi ise yoğun. Hatta fiyatlarda hareketliliğin olduğu dönemlerde ilgi de artıyor. Kargo tarafında da yine güvenlikten e-ticaret şirketi sorumlu oluyor.
Alıp e-cüzdanda saklayan var
Konuya ilişkin e-ticaret platformlarının yetkililerine de başvurduk. Edindiğimiz bilgilere göre, daha önce taksit avantajı varken vatandaş bu fırsatı kullanıyordu ancak bu kaldırıldı. Satışlarda vatandaşın ilgisi nedeniyle hareketlilik var ancak bir büyüme oranı vermek şu aşamada pek anlamı değil. Platformlarda yer alan e-cüzdanlarda da altınlar saklanabiliyor.
Daha sonra bunlar o günkü TL bedeli üzerinden alışverişlerde kullanılıyor. Satış adedi yüksek olmasa da satış tutarı bakımından gram altın veya herhangi bir altın ürünü tutarda sepetlerin de büyümesine neden oluyor.
Ticaret Bakanlığı’nın “Türkiye’nin e-ticaret görünümü raporu 2023” sonuçlarına göre, Türkiye’de ortalama sepet tutarı 2023 yılında 400-500 TL. Enflasyonu dikkate aldığımızda bu sepet ortalamasının şu günlerde 1000-1.200 TL olduğu hatta özel günlerde 1.500 TL’ye çıktığı sektör derneklerinin yaptığı açıklamalarda ifade ediliyor.
Altının gramı piyasada 4 bin 100 TL civarında. E-ticaret platformlarında perakende 24 ayar gram altın ise 4.600-4.700 TL arasında değişen fiyatlarla satışa konuluyor. Hatta 5.300 TL’yi bulan fiyatlar bile söz konusu. E-ticaret platformu yetkilileri belli günler altın alımlarının verilerde dikkat çekecek düzeyde yüksek olduğunu not ettiler.
Çorum e-ticarette ilk üçe girdi
Gram altının tek başına 3 ortalama sepet tutarında olması dönem dönem e-ticaret ile ilgili raporlara da yansıyor. Örneğin Ticaret Bakanlığı’nın “Türkiye’nin e-ticaret görünümü raporu 2023” sonuçlarında e-ticarete uyum endeksi en yüksek olan üçüncü il Çorum.
Hepsiburada’nın Türkiye’nin 2024’teki alışveriş eğilimlerini çalışmasına göre de, Hepsiburada’nın pazaryeri modelinde İstanbul, Ankara ve İzmir dışında en yüksek ciro yapan iller Çorum, Bursa ve Kayseri oldu. Çorum’un bu kadar öne çıkmasının nedeninin bu ilde bulunan altın rafinerisi olduğu tahmin edilebilir.
Mücevher İhracatçıları Birliği Başkan Yardımcısı Ayhan Güner, gram altın üretiminin izne tabi rafineler tarafından yapıldığını not etti. “Rafineriler gece gündüz demeden çalışıyor” diyen Güner, “Günde 5 bin adet gram altın satan kuyumcu var. Çeyrek yerine vatandaş grama döndü.
Darphanenin gram da basması lazım” ifadelerini kullandı. Semt ve şehirlerarasında gram altın satış fiyatındaki farkı sorduğumuzda ise Güner, “Semt kuyumcusu ise rakip var; 4.200’den fazlaya satamaz ama Beyoğlu’nda kaç tane kuyumcu var? Orada durum başka. Kirası yüksek vs. AVM’deki başka fiyattan satar” ifadelerini kullandı.
Darphane’nin çeyrek basımı yüzde 60 azaldı
Darphane verilerine bakıldığında ocak ayında 1 milyon 125 bin 730 adet ziynet çeyrek altın, 29 bin 155 adet çeyreklik altın sikke piyasaya sürüldü. Bu adetler sırasıyla şubat ayında 736 bin 270 ve 26 bin 775 oldu. Martta da 719 bin 190 ve 27 bin 965 olarak verilere yansıdı.
Geçen yıl ocak ayında 1 milyon 826 bin 950 adet ziynet çeyrek, 35 bin 105 adet çeyreklik altın sikke piyasaya sürülmüştü. Bu adetler Şubat 2024’te 2 milyon 260 bin 660 ve 44 bin 30 adetti. Mart 2025’te ise 2 milyon 460 bin 130 ve 35 bin 700 adet olarak kayıtlara geçti.
Geçen yılın ilk üç ayı ile bu yılın ilk üç ayındaki çeyreklik ziynet altın adetlerine bakıldığında yüzde 60’lik azalış dikkat çekiyor. Öte yandan Darphane ilk üç ayda 4 milyon 506 binden fazla altın (çeyrek, yarım, birlik, ikibuçukluk ve beşlik olmak üzere ziynet ve sikke; darphane altını; birlik, ikibuçukluk, beşlik olmak üzere reşat altını) bastı. Bunların toplam ağırlığı yaklaşık 14,9 milyon gram oldu. Geçen yılın aynı döneminde bu miktarlar sırasıyla 10 milyon 108 bin adet ve 33,5 milyon gramdı.
Altın birinci öncelik
ING’nin “Tasarruf Eğilimleri Araştırması”nın 2024 üçüncü çeyrek sonuçlarına göre, tasarruf aracı tercihlerinde, katılımcıların yüzde 52’si altın, değerli taşlar ve metal hesaplara, yüzde 24’ü ‘TL Vadeli Hesap’a, yüzde 20’si yastık altı döviz ve lira yöntemine başvuruyor.
