Alp ULAGAY
Son derece çekişmeli ve parlak bir dönemden geçiyor Formula 1 dünyası. Halbuki bundan 6-7 yıl önce hiç de böyle bir tablo yoktu ortada. Şampiyonanın eski çekiciliğinden eser kalmamıştı. 2009’dan itibaren TV yayınları paralı platformlara geçince tüm dünyada izleyici kitlesi yüzde 40 azalmış ve yaşlanmış, Formula 1 ti cari açıdan zarar eden bir organizasyona dönüşmüştü. ABD’li medya şirketi Liberty, 2017’de tam 8 milyar dolara Formula 1’i satın almış ve kolları sıvayıp atılım yapmaya girişmişti ama bunun meyvelerini henüz tam anlamıyla toplayamamıştı.
Bugün ise bambaşka bir tabloyla karşı karşıyayız. Liberty’nin stratejisi kısa sürede sonuç verdi. Geçen ay açıklanan rakamlara göre Formula 1, 2024’te toplam 3 mil yar 650 milyon dolarlık gelire ulaştı. Geçen yıl açıklanan net kâr 492 milyon doları buldu. Kıyaslama yaparsak, 2017’deki toplam gelir sadece 1 milyar 830 milyon dolarken bırakın kârı, 68 milyon dolarlık zarar vardı. Kısacası Liberty Media yedi yılda gelirleri iki katına çıkaran bir yapı kurdu.
Şimdi bu ticari başarıyı getiren yapıtaşlarına bir göz atalım. Öncelikle izleyicileri çekebilmek için rekabeti sağlamak gerekliydi. 2020’ye kadar devasa bütçelere sahip üç takım Mercedes, Ferrari ve Red Bull diğer rakiplerini adeta eziyordu. Liberty güç dengesini yeniden tesis etmek için bütçe kontrolünü devreye soktu. Buna göre 2021’den itibaren hiçbir takımın sezonluk bütçesi 175 milyon doları geçemeyecekti. Hatta Covid etkisiyle bu rakam 145 milyon dolara çekildi. Pilot maaşı, pazarlama giderleri gibi bazı istisnalar olmak la beraber 2023’ten bu yana üç sezondur bu bütçe sınırı 135 milyon dolara sabitlendi. Bu bütçe hamlesiyle Mercedes’in hegemonyası 2022’de sona erdi. İki-üç yıllık Red Bull döneminden sonra şimdi son derece çekişmeli bir sezon izliyoruz 2025’te…
Netflix hamlesi tuttu
Formula 1’in popülaritesinin dünya çapında yeniden artmasın da rol oynayan asıl faktör ise pazar lama alanındaki yenilikler oldu. Liberty Media, eski usul yayıncılıkla yeni kuşak seyircileri ekrana çekemeyeceğini çok iyi biliyordu. Bu amaçla bir yandan seyirci kitlesini büyütecek diğer yandan da bu kitleyi çeşitlendirecek formül buldular.
Öncelikli hedef kadınlar ve gençlerdi. Bunun için Netflix’le anlaşıp pistte olup bitenin perde arkasını ele alan ‘Drive to Survive’ belgesel serisini başlattılar. Pistin yıldızlarının kamera arkası yönlerini, padoktaki dramatik olayları tüm dünyada milyonlarca kişi izledi. En başta Mercedes takımının katılmamasına, şampiyon sürücü Max Verstappen’in iki yıl hiç röportaj vermemesine karşın belge sel öylesine başarılı oldu ki geçen ay yedinci sezonu yayınlandı. Şöyle özetleyelim: Nielsen Sports’un araştırmasına göre 2024 sonunda Formula 1’in dünyadaki takipçi sayısı 826 milyon kişiye ulaştı. Üstelik bunların yüzde 40’tan fazlası kadın seyirciler. 2018’de kadınların oranı yüzde 32’ydi. Şampiyona yı takip edenlerin yaş ortalaması da dört yılda 40’tan 37’ye indi.
ABD’nin yeniden keşfi
Bir diğer önemli yapıtaşı da grand prix’leri tüm dünyaya yayma planının sürdürülmesiydi. Zaten 2000’lerin ortasından itibaren Avrupa’da azalan yarışların yerini Ortadoğu ve Asya’da kiler kapmaya başlamış ve yarış sayısı 16’dan 20’ye çıkmıştı. 2017’den sonra bunlara Suudi Arabistan, Meksika ve Katar eklendi.
Bununla beraber belki de en önemli itici güç ABD pazarının adeta yeniden keşfedilmesiydi. Küresel spor pazarının merkezi diyebileceğimiz ABD ile Formula 1 dünyasının arası uzun bir süredir açıktı. Teksas’taki Austin pistiyle ABD grand prix’si şampiyonaya dönmüştü. Bunun üstüne 2022’de Miami grand prix’si ve ertesi yıl Las Vegas grand prix’si eklendi. Bu üç yarışla beraber ABD’de ciddi bir kitle şampiyonayı takibe koyuldu.
Son iki yılın rakamlarına göre şampiyonanın her yarışını ABD’de TV’den ortalama 1,2 milyon seyir ci izliyor. Bu rakam geçen yıl Miami’de 3,1 milyona kadar çıktı. Son iki yılın TV reytingleri küresel ölçekte seyirci sayısının sağ lam bir seviyeye oturduğunu gösteriyor. Sponsorlar da bu kanaatte olmalı ki birçok küresel şirket Formula 1’le işbirliğine girişiyor. Örneğin DHL yıllık 40 milyon dolarlık sözleşmesini uzatmıştı. Keza Crypto.com’un yıllık 20 milyon dolarlık sözleşmesi 2030’a kadar devam edecek. Son olarak lüks tü ketim grubu LVMH ile 10 yıllık bir sponsorluk anlaşması imzalandı.
Cadillac takımı geliyor
Formula 1’e 2016’dan beri yeni takım katılmamıştı. Çeşitli satın almalar, isim değişiklikleri oldu ama takım sayısı yıllardır 11’di. Gelecek yıl şampiyonaya yepyeni bir takım dahil olacak: GM grubunun önemli markası Cadillac’ın fabrika takımını izleyeceğiz pistte. Cadillac takımı F1’da yarışma hakkı için 450 milyon dolar ödemeyi kabul etti. Ayrıca Audi de 2022’de ortak olduğu Sauber takımını devralarak yine fabrika takımı olarak şampiyonada yarışacak.
Yeni piste hazırlık
Bu pazar beşinci kez yapılacak Suudi Arabistan grand prix’sine 2021’den beri Cidde şehri ev sahipliği yapıyor. 6,1 kilometrelik Cidde Corniche Pisti halen dünya şampiyonasındaki en uzun üçüncü pist. 27 viraja rağmen hızlı bir pist. Bununla beraber yarış, yapımı halen devam eden Riyad yakınındaki Giddiya kentindeki piste taşınacak. Eski pilot Alexander Wurz’un danışmanlığında inşa edilen yeni pistteki ilk yarışın 2027’de yapılması planlanıyor.
