AB ve Rusyanın petrol hamleleri: Moskova nasıl etkileniyor?

Dünyanın gerek ekonomik gerek askeri gerekse de siyasi açıdan en önemli merkezlerinden biri olan Rusya, Ukrayna ile savaşın devam ettiği 12 aylık süreçte neredeyse her gün biraz daha zorlanıyor.

Savaşın başladığı ilk günlerden bu yana birçok ülke, Moskova’ya karşı siyasi ve ekonomik hamleler yaptı. Savaşı engellemek ve Rusya’nın gelirlerini kısmak için özellikle de petrol ve gaz ithalatlarına son verecek veya kısıtlayacak ambargolar peş peşe uygulandı.

Avrupa’nın yaptırımları: İki ucu keskin bıçak

Süreç içerisinde en önemli dönüm noktalarından biri Rusya’dan ithal edilen enerjide yapılacak değişiklikti. ABD ve İngiltere gibi ülkelerin bu konudaki baskısına kimi Avrupa ülkeleri ilk başlarda direnmeye çalışsa da bir süre sonra onlar da çoğunluğa ayak uydurmak zorunda kaldı. Savaş devam ederken ülkeler Rusya’dan kendilerine gelen gazın vanasını bir bir kapatmaya başladı.

Fakat ekonomisi büyük ölçüde kendi enerji sektörüne bağımlı olan Rusya, Avrupa için de enerjide önemli bir ihracat merkezi. Bu yüzden bu ambargolar her ne kadar Moskova için zorlayıcı olsa da Batı için de kesinti kararlarını almak kolay olmadı.

Hangi yaptırımlar uygulanıyor?

ABD, Mart 2022’de Rus petrolünün ithalatını durdurduğunu duyurmuştu. İngiltere de 5 Aralık’tan itibaren geçerli olmak üzere Rus ham petrolü ve rafine edilmiş ürünlerin ithalatını yasakladığını ilan etmişti.

AB tarafından aralık ayında onaylanan bir petrol fiyatı üst sınırı kararıyla Rus petrolünde varil başına 60 dolar tavan fiyat uygulanmasında anlaşıldı. Amaç, Rusya’nın bir varil ham petrol için 60 dolardan fazla almasını önlemekti.

Sadece petrol ile sınır kalınmadı. Rusya’nın gaz sektörü de hedef alındı. AB, Mart ayında Rusya’dan gaz ithalatını bir yıl içinde üçte iki oranında azaltacağını belirtti. İngiltere sadece küçük miktarlarda Rus gazı ithal etse de şimdi buna tamamen son verdi.

Tüm bunların ardından AB ülkeleri için deniz yoluyla getirilen LNG başlıca tercih oldu. Bu noktada ABD en önemli ihracatçı pozisyonunda.

Moskova’nın günlük kaybı 175 milyon dolar

AB, aralık ayının başında Rus petrolünün deniz yoluyla ithalatını yasakladığından beri uluslararası piyasalarda petrol fiyatı önemli ölçüde düştü.

Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi’nin (CREA) yaptığı bir araştırmaya göre, Moskova önlemler nedeniyle fosil yakıt ihracatından günde yaklaşık 175 milyon dolar kaybediyor.

Petrol yaptırımlarının yanı sıra Batılı ülkeler Rusya ile ticareti zorlaştırmak amacıyla da çeşitli kararlar aldı. Örneğin büyük Rus bankaları, finansal mesajlaşma sistemi Swift’ten çıkarıldı.

Rus gazı Avrupa için hala önemli

Rusya’dan gaz ithalatını azaltmak, birçok Avrupa ülkesi için büyük zorlukları da beraberinde getirdi. Kıta, gazının büyük bir kısmını çoğunluğu Rusya’dan geçen boru hatları aracılığıyla alıyor.

2021’de Rusya, AB ülkelerinin doğal gazının yüzde 40’ını sağlıyordu ve Almanya en büyük ithalatçı idi. Ardından İtalya ve Hollanda geliyordu. AB rakamlarına göre bu rakamlar ağustos 2022’ye kadar yaklaşık yüzde 17’ye kadar düştü.

“Belirsizlik daha geniş bir hal alabilir”

Peki, uygulanan ambargolar bundan sonra enerji piyasasını nasıl etkileyecek? Bu etki 2023 yılına nasıl yansıyacak? Akdeniz Ülkeleri Enerji Şirketleri Birliği Petrol ve Gaz Direktörü Doç. Dr. Sohbet Karbuz, TRT Haber için değerlendirdi.

Batı’nın Moskova’ya enerji ambargoları yeni kararlarla artıyor. Karbuz, bu belirsizliğin piyasadaki dalgalı yansımalarının daha da hızlanacağı görüşünde.

Karbuz, 2022 yılında petrol piyasası gibi çok kompleks olan bir sisteme hükümet müdahaleleri ve ambargolar ile yeni belirsizlik katmanları eklendiğinden bahsediyor.

“Batı bloku ve Rusya arasındaki karşılıklı hamleler, deniz yoluyla sevk edilen Rus ham petrolüne uygulanan ambargo ile 2022 yılında şahit olduğumuz ticaret akışlarındaki değişimler bu yıl daha hızlanacak” görüşünde Karbuz.

“En büyük alıcı ironik olarak Avrupa”

Rusya ise bu hamlelere karşı ham petrol ihracatı için yeni yollar deniyor. Karbuz’un değindiği önemli bir nokta ise Avrupa’nın yine Rus petrolünün dolaylı yoldan olsa da en büyük alıcısı olması.

“Fiyat tavanı ve ambargo nedeniyle Rusya’nın ham petrol ihracatını devam ettirmek için büyük iskontolar yaptığını görüyoruz. Çin ve Hindistan gibi Asya ülkelerine satılan Rus ham petrol miktarında çok ciddi artışlar var.

Rus ham petrolünü işleyip Avrupa’ya satan Hindistan gibi ülkelerde de ciddi petrol ürünlerinde ihracatta artışlar kaydediliyor. En büyük alıcı ise ironik olarak Avrupa.”

Arz-talep dengesi değişiyor

Batı ve Rusya’nın karşılıklı enerji hamleleri tüm dünyada yeni bir değişime de sebep oluyor. Arz ve talep dengesinin değiştiğine dikkati çeken Karbuz, sözlerini şöyle tamamlıyor:

“Diğer yandan Ural petrolü artık Avrupa rafinaj ekonomisini yansıtmadığından piyasadaki fiyat dengeleri ve fiyat keşif süreci etkilenmiş oldu. Tüm bunlar haliyle petrol piyasasında yapısal bir değişime yol açıyor.

AB ambargosunun ve fiyat tavan sınırının Rusya’nın petrol üretimi ve ihracatı üzerindeki etkisini aslında Rus petrol ürünlerine uygulanacak ambargonun 5 Şubat’ta yürürlüğe girdiği 2023 yılının birinci çeyreğinin sonuna doğru göreceğiz.”