ABD Başkanı Joe Biden, Avustralya Başbakanı Anthony Albanese ve İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, Avustralya’nın nükleer denizaltıya sahip olması ve nükleer denizaltılarda kullanılan teknolojinin paylaşılmasını içeren AUKUS Anlaşması kapsamında California eyaletinin San Diego kentinde bir araya geldi.
Liderler, görüşmelerinin ardından ortak açıklama yayımladı.
Açıklamada, “güvenli, istikrarlı, özgür ve açık bir Hint-Pasifik’i teşvik amacıyla” üç ülke arasında oluşturulan AUKUS güvenlik diyaloğu kapsamında Avustralya’nın konvansiyonel silahlı, nükleer enerjiyle çalışan denizaltılar (SSN) edinmesi için benimsenen yol haritası duyuruldu.
Bu kapsamda üç ülkenin ortak teknoloji kapasiteleriyle yeni nesil denizaltı olan SSN-AUKUS’un üretileceği kaydedilen açıklamada, Avustralya ve İngiltere’nin “geleceğin denizaltıları” olarak SSN-AUKUS’u kullanacakları belirtildi.
ABD, Avustralya’ya 3 adet “Virginia” sınıfı denizaltı verecek
İki ülkenin on yıl içinde SSN-AUKUS’ları kendi iç tersanelerinde inşa etmek için çalışmaya başlayacakları ifade edilen açıklamaya göre, 2023’ten başlayarak Avustralya askeri ve sivil personeli, ABD ve İngiltere Kraliyet Donanması üslerinde eğitim alacak.
ABD tarafı 2023’ten itibaren, İngiltere ise 2026’dan itibaren Avustralya’da denizaltılar için yapılan liman ziyaretlerini artırmayı planlıyor.
ABD ve İngiltere’nin, 2027’de Avustralya donanma personelinin iş gücü, altyapısı ve düzenleyici sistemlerinin geliştirilmesini hızlandırmak için SSN’lerin Avustralya’ya ileriye dönük rotasyon planına başlanacağı vurgulanan açıklamada, 2030’ların başlarında, Kongre’nin onay vermesi halinde ABD, Avustralya’ya 3 adet “Virginia” sınıfı denizaltı satmayı planlıyor.
Açıklamada, Avustralya’ya gerekirse iki adet daha “Virginia” sınıfı denizaltı satılabileceği belirtilerek, “Bu adım, Avustralya’nın özerk SSN yeteneğini ve destek kapasitesini sistematik olarak artıracaktır.” ifadesine yer verildi.
2030’ların sonunda ise İngiltere’nin ilk SSN-AUKUS’u Kraliyet Donanmasına teslim edeceği aktarılan açıklamaya göre, 2040’ların başında ise Avustralya’da inşa edilen ilk SSN-AUKUS Avustralya Kraliyet donanmasına verilecek.
Açıklamada, bugün sunulan planın, Avustralya’nın geleneksel silahlı, nükleer enerjiyle çalışan denizaltılardan oluşan egemen bir filoyu üretmek, bakımını yapmak, işletmek ve yönetmek için gerekli altyapı, teknik yetenekler, endüstri ve insan sermayesini geliştirmesini desteklemek üzere tasarlandığına işaret edildi.
Diğer taraftan, nükleer silahların yayılmasını önleme konusundaki taahhütlerin yinelendiği açıklamaya göre, nükleer enerjiyle çalışan denizaltı kabiliyetinin edinilmesi konusunda Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu ile istişareler sürdürülüyor.
Bu kapsamda bilgi ve teknoloji paylaşımı alanındaki üçlü işbirliğinin de geliştirilmesine olan taahhüdün vurgulandığı açıklamada, üç ülkenin de insan hakları, hukukun üstünlüğü ve egemen devletlerin bağımsızlığını gözeterek, kurallara dayalı uluslararası düzene saygı duyduğunun altı çizildi. Açıklamada, bugün duyurulan planın bu hedefleri ilerletmeye yardımcı olacağı görüşüne yer verildi.
AUKUS anlaşması
ABD, İngiltere ve Avustralya arasında 2021’de nükleer denizaltı teknolojisi alanında işbirliğini öngören “AUKUS” anlaşması imzalanmıştı.
Üç ülkenin isimlerinin İngilizcedeki kısaltmasından oluşan “AUKUS” güvenlik anlaşması kapsamında Güney Avustralya eyaletinin başkenti Adelaide’deki tersanelerde en az 8 nükleer enerjiyle çalışan denizaltı inşa edilecek.
Anlaşma uyarınca, Avustralya’nın sahip olacağı nükleer enerjili denizaltılar, Hint-Pasifik’te istikrarı desteklemek ve anlaşmaya taraf olan ülkelerin ortak değerleri ile çıkarlarının korunmasına katkı sunmak için kullanılacak.
AUKUS’un ardından Avustralya, “nükleer güce” ulaşmadan önce nükleer denizaltılara kavuşacak ilk ülke olarak kayıtlara geçecek.
AUKUS Fransa ile gerilime neden olmuştu
Diğer taraftan, Avustralya, 2016’da Fransız Naval Group ile imzaladığı 12 geleneksel dizel elektrikli denizaltının yapımını öngören 90 milyar Avustralya doları tutarındaki sözleşmeyi Eylül 2021’de iptal etmişti.
Sözleşmenin iptali Fransa ile Avustralya arasında krize yol açmış, Fransa AUKUS’a tepki olarak Canberra ve Washington büyükelçilerini geri çekmişti.
Dönemin Avustralya Başbakanı Scott Morrison, anlaşmanın iptali hakkında Avustralya’nın Fransa’yı önceden bilgilendirdiğini belirtmişti. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise Morrison’un yalan söylediğini iddia etmişti.
Hint-Pasifik bölgesinde Çin’in büyüyen askeri varlığına karşı yapıldığı açıklanan AUKUS anlaşmasına tepki gösteren Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Cao Licien ise “anlaşmanın bölgesel barış ve istikrarı ciddi şekilde baltalayacağı” eleştirisinde bulunmuştu.
