Emre ERGÜL
Önce 24 Şubat 2022’de başlayan Rusya’nın işgali… Şimdi de 7 Ekim’de başlayan İsrail-Hamas çatışması… Küresel ekonomi, bu iki savaş (Ukrayna ve Ortadoğu) yüzünden büyük bir belirsizlikle karşı karşıya…
Nedeni ise bu iki savaşın da sadece çıktıkları bölgeleri değil, dünyanın en büyük ekonomilerinin birbirine olan bağlarını etkiliyor olması… İsrail-Hamas çatışması bugün 11’inci gününe girerken; Amerikan CNN Televizyonu da Ortadoğu’daki bu savaşın küreselleşmeye olan etkisini tartışmaya açtı. Tarafların fikirlerinden önce kavramları bir hatırlayalım… Küresel ekonomi geçen yüzyılda daha entegre oldu.
Uluslararası tedarik zincirlerinin büyümesi ve teknolojinin katlanarak gelişmesi, küresel olarak ticareti, sermayeyi ve bilginin serbest akışını artırdı. İşte bu birbirine bağlı olma durumuna “küreselleşme” (globalizasyon) deniyor. 20’nci yüzyılın ikinci yarısında artan “küreselleşme,” Çin’in uluslararası ticaretin ezici gücü olmasıyla taçlandı. Taa ki, 2008 küresel bankacılık krizine kadar…
Birçok ekonomiste göre, 2008 yılı, “deglobalizasyon,” yani “küreselleşmeden vazgeçme” için bir milat oldu. O yıldan sonra bazı ülkeler yerli sanayilerini dış rekabetten korumaya çalışan korumacı politikalar oluşturdu. Küreselleşme bitti mi? CNN, 2019-2022 yılları arası yaşanan 3 büyük olaya dikkat çekiyor: 1) Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin ile gümrük vergisi savaşı. 2) COVID-19 salgını. 3) Ukrayna Savaşı…
CNN’e konuşan bazı ekonomistler, bu 3 olayın katalizör etkisi olduğunu belirterek, küreselleşmenin tamamen tersine döndüğünü savunuyor. Bu ekonomistlerden bazıları da ABD’nin en büyük bankalarından Wells Fargo’da çalışıyor.
Onlara göre, “küreselleşme dönemi sona erdi.” Bankanın uluslararası ekonomistlerinden Brendan McKenna, CNN’nin “İsrail-Gazze çatışması küreselleşmeden uzaklaşmada nasıl bir rol oynayabilir?” sorusuna şu yanıtı verdi: “Jeopolitik kırılma olunca, bu durum ülkeler arasındaki ticari işbirliğinin azalmasına, daha az bilgi paylaşımına, daha az teknoloji paylaşımına ve daha az finansal piyasa bağlantısına yol açar.
Bu, küreselleşmeden kurtulma gücüdür. Ortadoğu’daki durum tırmanırsa, bu muhtemelen Ortadoğu’da ve daha sonra diğer bazı büyük ekonomik aktörler arasında daha büyük bir kırılmaya yol açacaktır. Pandemi gibi başka bir tür büyük ekonomik şok yaşanırsa ABD, hammadde sağlamak için Çin’e bağımlı olmayacaktır.”
