Ali YILDIRIM
ABD’nin ikinci baharı olarak görülen ABD Başkanı Donald Trump, devreye aldığı gümrük vergisi kararıyla piyasalar üzerinde soğuk fırtınalar estirmeye devam ediyor. Deyim yerindeyse yaşanan ‘ekonomik it dalaşı’ karşılıklı restleşmeye dönünce, piyasalar yeniden yangın yeri oldu. Piyasalarda ‘black swan’ olarak tabir edilen belirsizlik şimdi de Trump’a uyarlanınca ‘yellow swan’ benzetmesi yapıldı. Önceki gün Trump’ın vergi misillemesine karşı Çin ‘asla boyun eğmeyeceğiz’ açıklamasını yaptı.
Bunun üzerine Trump, Çin’e ek gümrük vergisini yüzde 104’e çıkardı. Alınan bu kararın ardından hisse senedi endeksleri ve ABD tahvilleri sert düştü. Buna karşılık yen değer kazandı. S&P 500’de düşüş yüzde 1,6’yı geçti. Nasdaq 100 ise yüzde 2’nin üzerinde kayıp yaşadı. DOW 30 yüzde 1, NYSE ABD Bileşik endeksi de yüzde 2,3’ün üzerinde kayıp yaşadı. ABD tahvilleri güvenli liman özelliğini kaybetti. Aynı zamanda Avrupa borsalarında da çöküş devam etti. Dün TSİ ile akşam üstü ABD endeksleri açılışta hafif toparladı.
Avrupa’da tahta yeniden kırmıza döndü
Avrupa piyasaları dün güne düşüşle başladı. Avrupa’da yüzde 5’in üzerinde kayıp yaşayan endeksler oldu. DAX endeksinde kayıp yüzde 4,5’e yaklaştı. İngiltere’de FTSE 100’de düşüş yüzde 3,5 seviyesinde. OMX Stokholm 30 ve Eurostoxx 50 endeksi yüzde 4,4 seviyesinde geriledi. CAC 40, FTMİB, IBEX 35’te kayıplar derinleşti. Euro/dolar paritesi de yüzde 1 yukarıda seyretti. Trump’ın tarifesi hem dünyada hem de Avrupa’da belirsizliği böylece arttırmış oldu.
Avrupa’da ana endeksler önceki gün yükselişle kapanmıştı. Fakat yeni tarife bu grafiği yeniden kırmızıya döndürdü. Uzmanlar yeniden enflasyonist baskıların artacağını paylaştı. Gelişmeler üzerine Fransa Merkez Bankası Başkanı ve ECB Yönetim Konseyi Başkanı Francois Villeroy de Galhau da Avrupa Merkez Bankası’nın ABD gümrük vergilerindeki son artışa karşılık olarak temel faiz oranını düşürmesi gerektiğini paylaştı.
Çin’den karşı misilleme Asya’yı artıya geçirdi
ABD Başkanı Trump’ın yüzde 104’lük tarifesine karşın Çin’den de karşı misilleme gecikmedi. Çin yönetimi ABD’den ithal edilen ürünlere yönelik tarifeyi yüzde 34’ten yüzde 84’e çıkardı. Çin Başbakanı Li Qiang ABD tarifelerine rağmen ülkesinin dış şokları tamamen etkisiz hale getirecek yeterli araçlara sahip olduğunu belirtti.
İddialara göre, Çin Merkez Bankası, kamu bankalarından dolar alımlarını durdurmalarını istedi. Bunun üzerine Asya piyasaları derin bir nefes aldı. HSI Hang Seng endeksi yüzde 1’e yakın toparlanma kaydetti. Şangay SSE Birleşik endeksi de yüzde 1,3’ün üzerinde arttı. Shenzhen Bileşen endeksi de yüzde 1,3 seviyesinde yükseldi.
Japonya bir anlamda yeni güvenli liman olarak görülse de endeks düşüşe çalım atamadı. Japon Yeni dolar karşısında yüzde 1,3 artıda. Nikkei de kayıp yüzde 1,8 seviyesinde. Japonya 225 endeksi yüzde 4’ün üzerinde kaybetti. Tayvan borsasında kayıp yüzde 6’yı aştı. Çin Halk Bankası (PBOC) Yuanı ABD doları karşısında art arda beşinci seansta da zayıflattı. USD/ CNY paritesi Eylül 2023’ten bu yana görülmeyen bir seviye olan 7,3’ü geçti.
Roubini: Bu baskıya ilk Trump boyun eğecek
Fitch’ten yapılan açıklamada, ABD’nin tarifelerinin mali etkisinin karışık olduğu ve altta yatan sorunları çözmeyeceği aktarıldı. Açıklamada, tarife gelirlerinin 2025’te ABD’nin bütçe açığının daralmasına yardımcı olacağı ancak ekonomik büyümeye vurulan darbenin ve ek vergi indirimlerinin uzun süreli mali faydayı sınırlayacağı kaydedildi. Fitch’in açıklamasında, uzun vadeli harcama baskıları ele alınmadığı sürece ABD’nin borcunun Gayrisafi Yurt İçi Hasıla’ya (GSYH) oranını istikrara kavuşturmanın zor olacağı ifade edildi.
Açıklamada, “Ancak, tarifelerin ABD’nin resesyon risklerini önemli ölçüde artırdığına ve fiyatlarda beklenen şok göz önüne alındığında Fed’in faiz oranlarını daha da düşürme kabiliyetini kısıtladığına inanıyoruz” değerlendirmesi yer aldı. Kriz kahini olarak bilinen ekonomist Nouriel Roubini, yatırımcıların ABD Başkanı Donald Trump’ın ticaret savaşlarının etkilerini azaltmak amacıyla ABD Merkez Bankası’nın faiz indirimlerini hızla artıracağı yönündeki beklentilerini törpülemesi gerektiğini belirtti.
Roubini’ye göre, Trump’ın cezalandırıcı tarifelerinin küresel bir durgunluk yaratacağı endişesiyle üç gün içinde 5 trilyon dolarlık bir hisse senedi satışının yaşanmasının ardından, bu baskıya ilk boyun eğen taraf Trump olacak. Roubini “Başkan her ne kadar tarifeleri “ilaç” olarak tanımlasa da, ABD Merkez Bankası enflasyonla mücadele görevine sadık kalacak” diye ekledi.
BIST 100 endeksinde kayıp minimum, dolar stabil
Türkiye’de dalgalanmaların etkisinde kaldı. BİST 100 endeksi açılıştan itibaren kayıp yazmaya devam etti. Fakat bu kayıp ne ABD ne AB ne de Asya borsaları kadar olmadı. Gün içinde 9 bin 277 seviyesine kadar düşen endeksin en yüksek seviyesi 9 bin 472’nin üzerinde oldu. Gün içinde kayıp yüzde 1,8 seviyesinde seyretti. Öte yandan dolar/TL’de paralel seyir bugün de devam etti. Kur 38 lira seviyesindeki istikrarını korudu. Euro TL’de de dalgalı görünüm devam etti.
Öte yandan merkezi Karayipler bölgesinde bulunan, 150 ülkeden müşterilerine 15 dilde ve 126 para biriminde hizmet veren en büyük küresel ticari banka ve varlık saklama bankası olan Hamilton Reserve Bank, Türk Lirası (TRY) ve Katar Riyali’ni (QAR) SWIFT aracılığıyla ek bağımsız müşteri mevduat para birimleri olarak ekledi.
Gerçek güvenli liman altına talep patladı
ABD ile Çin arasında resmen başlayan ekonomik savaş altına talebi arttırdı. Çinli yatırımcılar da altın fonlarına yöneldi. Geçen hafta Çinliler 1 milyar dolarlık altın alımı yaptı. ONS altın dün gün içinde 3 bin doları da aştı. 3 bin 95 doları gören altın yüzde 3,5 seviyesinde artış yaşadı. Türkiye’de de gram altın 3 bin 860 liranın üzerine çıktı. Dünya Altın Konseyi Küresel Araştırma Başkanı Juan Carlos Artigas, altın fiyatlarında belirsizlik olduğunu söyleyerek, “Bazı piyasa katılımcıları, önceki altın pozisyonlarından kısmi kar almış olabilir. Ancak, analizlerimiz, mevcut ortamda yatırım talebini destekleyebilecek güçlü temellerin olduğunu gösteriyor. Ayrıca, fiyatlardaki geri çekilme yaşanabilir” dedi.
4 yıl sonra ilk kez 60 doların altında
ABD Başkanı Trump’ın kurtuluş günü petrole de pahalıya patladı. Dün yüzde 5’in üzerinde kayıp yaşayan brent tipi petrolün varil fiyatı önce 61,3 doları gördü. Ve dün gün içinde brent petrol 58 dolara kadar indi. Bu fiyat 2021 Ocak’tan sonra en düşük seviye olarak kayıtlara geçti. Yaşanan bu düşüşle birlikte Türkiye’de de akaryakıt fiyatlarında indirim yapılması bekleniyor. Ham petrol de 52 haftanın en düşük seviyesi olarak kayıtlara geçen 55 dolar seviyesine indi.
