Maruf BUZCUGİL
Romanya’nın Ankara Büyükelçisi Ştefan Tinca, Avrupa’nın enerji arz güvenliğinde Türkiye ile Romanya’nın önemli bir rol oynayabileceğini söyledi. Tinci, Ukrayna limanlarında bekleyen hububatın çıkışı için Romanya’nın en iyi konuma sahip ülkelerden birisi olduğunun altını çizdi. Ankara Sohbetlerine konuk olan Büyükelçi Ştefan Tinca, Romanya’daki Türk yatırımlarının 6 milyar Euro’ya ulaştığını aktardı. Ankara Sohbetleri’nin konuğu olan Romanya’nın Ankara Büyükelçisi Ştefan Tinca, sorularımızı yanıtladı:
Türkiye ile Romanya arasındaki ilişkilerin seviyesini değerlendirir misiniz?
Romanya ve Türkiye, çeşitli düzeylerde çok iyi bir işbirliğini paylaşıyorlar. Stratejik ortağız, iyi komşuluk ilişkileri içindeyiz ve NATO üyesiyiz. Romanya ve Türkiye, halklarımız ve her iki ülkenin toplumun güvenliği ve refahı için farklı düzeylerde yakın işbirliği içinde çalışmaktadır. İkili siyasi diyaloğumuz, özellikle şu anda yaşadığımız gibi zor zamanlarda Rusya’nın Ukrayna’ya karşı saldırısı karşısında, karşılıklı saygı ruhu çerçevesinde, yapıcı çözümler bulmak ve ortak işbirliği alanını genişletmek için sürekli, samimi ve ileriye dönük olmuştur. İkili diyalog dinamikleri de çok yüksek düzeydedir.
İlişkilerimizin ana lokomotifi, pandemiye rağmen, 2021 yılında 8,6 milyara ulaşan ikili ticaretimizdir. Her iki ortak da, bu işbirliğinin tüm potansiyelini kullanmak ve ekonomik bağlarımızı daha iyi dengelenmesi için çalışmaktadır.
Romanya’daki Türk yatırımlarına yönelik genel bir değerlendirme yapar mısınız?
Elbette coğrafi yakınlık, aynı zamanda ticaret alanında ve halklarımız arasındaki benzerlikler, ülkemizdeki Türk işadamlarının, yatırımcıların büyük bir varlığını belirlemektedir. Romanya’da yakın zamanda 17.000 Türk sermayeli şirket sayısı aşılmış olup, sermaye tutarı 800 milyon doların üzerindedir. Resmi olmayan değerlendirmelere göre, Türk şirketlerinin Romanya’daki doğrudan ve dolaylı (diğer ülkelerde kayıtlı şirketler tarafından yapılan) toplam yatırımları 6 milyar Euro’nun üzerindedir.
Romanya’da hangi alanlarda yatırım yapılabilir?
Üstelik, son aylardaki bölgesel olaylar, birkaç kilit sektöre yönelik kararlı eylem yönergelerini özetlemektedir: – Enerji (gaz, LNG, yenilenebilir enerji ve nükleer enerji); Tarım ve gıda sanayi, tarım ürünleri için depolama tesisleri. Ayrıca, tarım makineleri gıda güvenliği şu anda tüm bölge için stratejik, orta ve uzun vadeli bir yaklaşım gerektiren önemli bir konudur;
Otomotiv endüstrisi (kamyonlar, otobüsler, hafif ticari araçlar; elektrikli ulaşım araçları için aküler ; hidrojen yanma hücrelerinin yatay endüstrisi – bileşenler ve yedek parçalar); Kimya ve ilaç endüstrisi; Tıbbi ekipman ve sıhhi altyapı; Tabii ki son olarak değil, faaliyet gösterdiğimiz tüm sektörlerde BT ve Ar-Ge alanlarının önemini unutmamalıyız. Romanya, BT alanındaki üstün performansı ve bu alandaki istisnai insan kaynakları ile dünya çapında tanınmaktadı. Ayrıca, Türkiye’nin tekstil endüstrisindeki geleneği ve performansları (moda tasarımı, giyim, yenilikçi tekstiller, spor ve koruma için özel ürünler, triko, vb.), Romanya’daki yatırımlar yoluyla tek Avrupa pazarından bile uygun bir şekilde aktifleştirilebilir, önemli potansiyele sahip bir sektördür.
Alan listesi devam edebilir ve daha da fazla örnekleme yapabiliriz … AB’nin Tuna Bölgesi Stratejisi kapsamında da dahil olmak üzere Avrupa projelerini de unutmamak gerekir (nehir ulaşımı , turistik ve ticari limanların iyileştirilmesi, Tuna – Bükreş kanalı, rıhtım ve köprülerin inşası, kullanılan atık su yönetimi, nehir kıyısındaki alanlarda sürdürülebilir tarım, vb.).
Avrupa’nın enerji ve gıdada arz güvenliği konusunda ne düşünüyorsunuz? Ülkenizin bakış açısını ve bu konuda attığı adımlar hakkında bilgi verebilir misiniz?
Romanya, Rusya’ya olan enerji bağımlılığını azaltmak ve tedarik kaynaklarını çeşitlendirmek için Güney Gaz Koridoru’nun kullanılmasını ve Dikey Koridor ile gelecekte genişletilmesini savunuyor. Romanya’nın bakış açısından, Romen BRUA projesi, Orta ve Doğu Avrupa’yı, Orta Asya, Azerbaycan ve hatta Doğu Akdeniz’dekiler gibi yeni enerji kaynaklarıyla birbirine bağlamak için Dikey Koridorun oluşturulmasının gerekli olduğunu belirtmiştir. Romanya’nın bu alanda sınırlı seçenekleri olmasına rağmen, LNG’nin Avrupa’da enerji güvenliğine yapabileceği katkının farkındayız ve ABD’nin bu alandaki son taahhüdünü memnuniyetle karşılıyoruz. LNG sektöründeki kapasite ve deneyimler göz önüne alındığında, Türk terminallerini kullanarak Romanya ve Doğu Avrupa ülkelerine LNG şeklinde doğal gaz tedarikinde de çok önemli bir rol oynayabileceğine inanıyoruz. Romanya, Azerbaycan ve bölgedeki potansiyel doğal gaz tedarikçileriyle ve aynı zamanda Türkiye ve Bulgaristan gibi transit ülkeler ile bir dizi adım atmıştır, enerji bakanları arasında diyalog yolu ile birkaç defa istişare edilmiştir. Gıda tedariği ile ilgili olarak, BM Güvenlik Konseyine komşu Ukrayna’ya destek sağlanması ile ilgili görüş iletilmiştir.
Romanya ayrıca, bir yandan Ukrayna ekonomisini desteklemeyi, diğer yandan da küresel gıda krizinin etkilerini sınırlamayı amaçlayan Ukrayna’yı desteklemek için çok boyutlu çabalar göstermiştir. Karadeniz’deki Köstence Limanı ve Tuna üzerindeki Romanya limanları dahil olmak üzere bu ülkeden tahıl ihracatı için alternatif yollar sağlamak için efor sarfetmiştir. Romanya, Ukrayna’daki ihtilafın ortaya çıkmasından bu yana, Ukrayna’dan gelen hububatlar için bir transit ve ihracat merkezi olarak hareket etmek için en iyi konuma sahip ülkelerden biridir.
Ukrayna’dan gelen 240.000 tondan fazla tahıl Karadeniz’de en büyük liman olan Köstence limanı üzerinden ihraç edilmektedir. Bu çabalar, gıda güvenliği de dahil olmak üzere bölgesel ve küresel istikrarın sağlanmasına, önemli bir aktör olarak Romanya’nın profilini güçlendiriyor.
BÜYÜK YATIRIMLARA 2 YIL MAAŞ DESTEĞİ SAĞLIYORUZ
Romanya’da mevcut yatırım teşvik mevzuatı ve yatırım teşvikleri hakkında değerlendirme yapar mısınız? İş insanları niye Romanya’da yatırım yapsın? Bu ülkede yatırım yapmak isteyen Türk iş insanları nelere dikkat etmeli?
Romanya, şüphesiz ki yabancı yatırımları çekme konusunda bölgesel düzeyde rekabet edebileceği diğer ülkelerin önündedir. Konum açsından ve ülkenin rekabet avantajlarıyla, iş dünyası için çekici bir destinasyondur. AB-27, Asya ve Bağımsız Devletler Topluluğu arasındaki geleneksel ticaret ve enerji yollarının buluşma noktasında stratejik bir konuma sahip olan ülkem, Tuna Nehri’nin 1/3’üne, 200 km’lik kıyı şeridine ve Karadeniz’in en büyük limanı olan Köstence limanına sahiptir. Bu nedenle, yüksek potansiyele sahip en büyük ortak ekonomik pazarlardan birine erişim sağlar ve yatırım yapmak için Romanya’yı seçen şirketler, bir AB Üye Devletinde bulunmanın tüm avantajlarından yararlanır.
Romanya ekonomisinin son yıllarda, pandeminin olumsuz etkilerine rağmen küresel bağlamında bile elde ettiği ekonomik performanslar, bir yatırım projesinin uygulanmasından önceki herhangi bir analizde arzu edilen bir esneklik gösteriyor. Tabii ki, Romanya iç piyasaya yabancı sermaye akışını desteklemek için zamanında devlet yardım planları sunuyor. Şu anda, 1 milyon Euro’yu aşan veya 100’den fazla yeni istihdam yaratan yatırım destek programının, geçerliliği 2023 yılına kadar uzatıldı ve şu şekilde çalışıyor:
En az 1 milyon Euro’luk bir yatırım olması durumunda, belirli harcamalar iadesiz olarak uygun bulunur. Lokasyon başına en az 100 kişilik çalışma yeri sağlayan yatırımlar olması durumunda, uygun görülen maliyetler arasında, iş yaratma sonucunda peş peşe 2 yıl boyunca kaydedilen maaş maliyetlerinin karşılanması (maaş maliyetleri ortalama ücretlerden oluşmaktadır, brüt yıllık maaş ve kazanç ).
TÜRKİYE’DE ROMANYA SERMAYELİ 280 ŞİRKET VAR
Türkiye’de yatırım yapmak isteyen Romanya iş insanları sizden destek istiyor mu? Onlara ne gibi destekler sağlıyorsunuz? Yeni yatırım yapmayı planlayan şirketler var mı?
Romanya’nın Türkiye’deki yatırımlarının Türkiye’ye kıyasla hala az olduğunu söylemeliyim. Ağırlıklı olarak ticaret ve hizmet alanlarında Romanya sermayeli yaklaşık 280 şirket bulunmaktadır. Ancak gelecekte sayılarının artacağına inanıyoruz. Her düzeyde işbirliklerinin genişletilmesine yönelik ilgi, bu yılın Mart ayında, İstanbul’da düzenlenen İkili İş ve Yatırım Forumunda ve 27. Romanya-Türkiye Karma Hükümetler arası Komisyonuna (JEC) dile getirilmiştir.
Pek çok Türk iş insanının Avrupa’daki pazarda tanınma ve bu pazara kolay erişim için Romanya’yı tercih ettiği doğrudur ve bu konu ile ilgili birçok başarı öyküsü mevcuttur. Romanya’daki Türk iş dünyası, ülkemin ekonomisine en yüksek ve kesinlikle en önemli katkı sağlayanlardan biridir. Romanya’da kayıtlı Türk sermayeli birçok şirketten (17.000’in üzerinde) birçoğu burada yatırımları genişletmiştir ve bu, iş ortamının yabancı yatırıma elverişli olduğunun en iyi kanıtıdır (örneğin: Arçelik, Ford Otosan). Projelerin geliştirilmesi/ uygulanması aşamasında, bizden destek istediklerinde, yatırım yapılacak en iyi yerin belirlenmesinden, projenin uygulanmasına kadar, işgücü yönetimine ve projenin diğer tüm detayları ile ilgili sürekli yanlarındayız.
Aslında, bu tür destek girişimlerine adanmış hükümet makamı – InvestRomania – tek noktadan, one-stop-shop çalışma modelinde göre, talep eden ve Romanya’da tüm yabancı yatırımcılara destek ve tavsiyeler, özel yardım hizmetleri ücretsiz olarak sunuluyor.
