29 Ekim 1923 akşamı 1’inci Meclis binasında Meclis Genel Kurulu toplantısı yapıldı.”Egemenlik kayıtsız şartız milletindir” ilkesini hayata geçirecek tarihi adım atıldı.
Cumhuriyet rejimini anayasaya işleyen o belgeler, 99 yıldır Meclisin özel arşivinde saklanıyor. TRT Haber ekibi o özel arşive girdi, Cumhuriyet’in ilanına giden sürece ait tarihi belgelerin izini sürdü.
“Hakimiyet, bila kaydu şart milletindir”
Cumhuriyet’in doğduğu Meclis’teki tarihi oturumda 158 milletvekili vardı. Genel Kurul tutanaklarına yansıyan teklifte 1921 Anayasası’nda değişiklik öngörülüyordu. Birinci maddeyle yeni yönetim biçimi şekilleniyordu.
Yeni Türkiye’ye Cumhuriyet’i getiren kararın orijinal belgesinde şu sözler yer alıyor:
“Hakimiyet, bila kaydu şart milletindir. İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müstenittir. Türkiye Devleti’nin şekli hükumeti, Cumhuriyet’tir.”
Devletin yönetim şeklini değiştiren ve Cumhuriyet’i ilan eden maddeler alkışlar ve yaşasın Cumhuriyet sesleriyle kabul edildi.
“Türkiye Cumhuriyet’i mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır”
Genel Kurul aynı gün yeni Cumhuriyet’in ilk Cumhurbaşkanı’nı da seçti. 158 milletvekilinin tamamının oyuyla Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı oldu. Alkışlar arasında kürsüye çıkan Atatürk, Meclis genel Kuruluna seslendi:
“Milletimiz haiz olduğu özelliklerini ve liyakatini hükumetinin yeni ismiyle medeniyet dünyasına daha çok kolaylıkla göstermeye muvaffak olacaktır. Türkiye Cumhuriyet’i, cihanda işgal ettiği mevkiye layık olduğunu eserleriyle ispat edecektir. Türkiye Cumhuriyet’i mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır.”
Konuşmanın ardından dualar edildi. Cumhuriyet’in kuruluşu ve ilk Cumhurbaşkanı’nın seçimi tüm dünyaya 101 pare top atışıyla duyuruldu.
99 yıl önce Türkiye Cumhuriyeti’nin doğumunu sağlayan tarihi anlara ait kayıtlar, Meclis arşivinde özenle saklanmaya devam ediyor.
Haber: Abdulbaki Açıkgöz
Kamera: Bedrettin Çelik
Kurgu: Orkun Başer
