ABD ve Çin arasındaki çip krizi ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin’e karşı başlattığı 2018’de ticaret savaşıyla beraber başladı. İki ülkenin birbirine karşı koydukları kısıtlamalar ile devam eden krizde Çin’in, ABD’nin en büyük bellek firması olan Micron’un Çin’in yerel sektörlerine bellek çipi satmasına yasaklaması krizdeki son nokta oldu.
Dünyanın en büyük iki ekonomisi arasında kızışan bu savaş, hem dünya ekonomileri için hem de teknolojik girişimler için kilit öneme sahip.
Trilyonlarca değere sahip çip üretiminin küresel çaptaki toplam değeri geçtiğimiz yıl 580 milyar dolara yaklaşmışken, bu pazarın 2030’a kadar 1 trilyon değere ulaşması bekleniyor. Pazarın büyüme hızı böyle olunca iki ülke arasında farklı politikalar çip piyasasına yön vermeye devam ediyor.
İki ülke arasındaki çip krizinin geçmişi eski ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin’e karşı başlattığı 2018’de ticaret savaşıyla başladı.
İlk olarak Trump yönetimi Çinli telekomünikasyon devi olan Huawei’den herhangi bir sistem, ekipman ve hizmet kullanmasını yasakladığında başladı.
ABD yönetimi, Ağustos 2022’de onaylanarak yürürlüğe giren Çip ve Bilim Yasası’nın ardından Çinli üreticilerin ileri çip teknolojilerine erişimine yönelik kısıtlamalar getirdi. ABD’nin bu kararına Tayvanlı yarı iletken şirketler, bu düzenlemeye uyum sağlayacağını açıkladı. Ada hükümeti Çin’in çip endüstrisini engellemeyi amaçlayan yeni ABD ihracat kontrollerine uyacaklarının sinyalini verdi.
Dünyadaki çip üretiminin yüzde 90’ını üreten Tayvan’ın bu yönde bir açıklama yapmasına karşılık Çin “ayrılıkçı faaliyetleri teşvik eden” Tayvan’ın 3 Ağustos 2022 tarihinden itibaren Çin ana karasından ikinci bir emre kadar kum alımı yapamayacağını açıkladı.
Ekim 2022’de Biden yönetimi, Çin teknoloji sektörünü yavaşlatmak için yarı iletken satışlarına sınırlamalar getirileceğini duyurdu ve Huawei’yi tüm ABD tedarikçilerinden kesmek için görüşmelerde bulundu.
Aynı dönemde, Çin’e teknoloji ihracatı konusunda kısıtlamalar getiren ABD, Japonya ve Avrupalı ülkelerle bu ambargonun genişletilmesi için anlaşmaya vardı.
Birleşik Krallık’ta, Şanghay’da listelenen yarı iletken üreticisi Wingtech’in Hollandalı bir yan kuruluşu olan Nexperia’ya, hükümet tarafından fabrikanın kontrolünü ele geçirdikten bir yıldan fazla bir süre sonra Newport Wafer Fab’daki hissesinin en az yüzde 86’sını satması söylendi.
Almanya’da ekonomi bakanlığı da otomotiv yonga üreticisi Elmos Semiconductor’ın Dortmund kentindeki fabrikasının Çin’in Saı Microelectronics’in İsveçli bir yan kuruluşu olan Silex’e satışını durdurdu.
Ocak 2023’te Japon hükümeti, yarı iletken çip üretim malzemelerinin Çin’e ihracatındaki kontrolleri sıkılaştıracağını açıkladı. Sıkılaştırma önlemlerini kapsayan yeni yönetmeliğin Temmuz’da yürürlüğe girmesi bekleniyor.
ABD yönetiminin bu kararının ardından Çin’in 2023’ün ilk üç ayında yaptığı çip ithalatı bir önceki yılın aynı döneminde göre yüzde 23 oranında geriledi.
Pekin, bu yaptırımlara sert tepki verirken, kendi öz kaynaklarıyla çip ihtiyacını karşılama konusunda gerekli hazırlıkları yapacağı konusunda meydan okudu.
Çin Bilimler Akademisi’nde çip üretiminde iki uzman araştırmacı, ABD kısıtlamalarını aşmak için Şubat ayında, Pekin’e yapılacak yatırımların yüksek kaliteli yetenekli kişilere ve orijinal araştırmalara daha etkin bir şekilde yönlendirilmesini tavsiye eden bir plan sundu.
Pekin’in çip endüstrisini canlı tutmak için vergi indirimi ve teşvikleri de kapsayan 146 milyar dolarlık bir destek paketi hazırladı.
Bununla birlikte ABD’li danışmanlık şirketi Capvision Partners ve Bain & Co. dahil olmak üzere danışmanlık firmalarına yönelik son baskılar ve İngiliz danışmanlık şirketi Deloitte’ye 30,8 milyon dolarlık rekor ceza verilmesi yabancı yatırımcıların Çin ekonomisine olan güvenini sarstı. AB Ticaret Odası ve Çin’deki Amerikan Ticaret Odası, baskıların Çin’deki yabancı şirketlerin karşı karşıya olduğu belirsizliği artıracağı konusunda yatırımcıları uyardı.
Son dönemde ise Pekin yönetimi ABD’nin en büyük mikroçip üreticisi Micron Technologies hakkında soruşturma başlattı. Mayıs 2023’te Çin, ABD’nin en büyük bellek firması olan Micron’un Çin’in yerel sektörlerine bellek çipi satmasına yasak getirdi. Çin’de üretim tesisleri de bulunan şirket yıllık satışlarının yüzde 10’unu Çin pazarına yapıyordu ve 2022’de bu ülkeden 3,3 milyar dolarlık bir gelir elde etmişti.
