Burcu GÖKSÜZOĞLU
● Kripto para borsaları bir kez daha vurgun haberleriyle gündeme geldi. Türkiye’deki borsalar ne kadar güvenli?
Bu dünyanın her yerinde olan, yaşanan bir durum maalesef. Bu tip olayları önlemin yolu regülasyon ama bir bakıma tam olarak engelleyemeyiz. Açıkçası kullanıcının kendini bu konuda bilinçlendirmesi gerekir. Örneğin ben son vurgun iddiasına konu olan borsanın adını daha önce hiç duymadım, kim haberdar olup oraya üye olmuş, işlem yapmış? Biz Türkiye’de 5 yılı geçtik ve 5.5 milyonun üzerinde kullanıcımız var. Bu kadar insanın tercih ettiği, bu kadar zaman burada sorunsuz hizmet veren bir platform dururken başka riskler almak artık yani başka problemleri konuşuyoruz. Regülasyonun bir iyi tarafı var, bir de kötü tarafı var. İyi tarafı evet böyle şeyleri regüle etmek gerekir. Oyunun kurallarını çok ciddi bir şekilde koymak gerekir ki regülasyonun temel hedefi esasen yatırımcıyı korumaktır. Ama eğer bunun dozajını iyi ayarlayamazsanız, yatırımcıyı korumak yerine buradan uzaklaştırır, başka piyasalarda işlem yapmasına, başka güvensiz ortamlarda işlem yapmasına teşvik edersiniz. Bu da daha büyük mağduriyetleri beraberinde getirir.
● Kripto paralar merkeziyetsiz bir sistem. Dünyada ve Türkiye’de bir yandan güvenirlikleri çok tartışılıyor bir yandan da regülasyon hazırlığı var. Nasıl bir düzenleme gelebilir?
Kripto varlıkların dayandığı blockchain teknolojisi elbette merkeziyetsiz. Fakat bizim gibi platformlar, bu merkeziyetsiz alanda merkezi bir kanal açıyor aslında, merkezi bir köprü kuruyor kullanıcıyla. Bizim merkezi bir platform olmamız, kriptonun merkeziyetsiz olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Ama merkezi platformları regüle etmek pek tabii merkeziyetsiz alanlardaki regülasyonlardan çok daha kolay. Buradaki yapı bir nebze geleneksel piyasalara benziyor. Dolayısıyla buradaki regülasyon çok daha kolay olacaktır ama bundan sadece 5 yıl önce hayatımızda sadece Bitcoin vardı. Sonra hayatımıza diğer kripto paralar girmeye başladı. Takip edilemeyen kripto paralar girdi. Derken ICO’lar gibi bir sürü yeni regülatif problemlerin oluşabileceği alanlar girmeye başladı. Sonra NFT girdi, şimdi metaverse konuşuyoruz. Şöyle bir motivasyon oluyor genelde kamuda hepsini bir halledelim. Hepsini bir halledemiyoruz çünkü yarın ne ekleneceğini bilemiyoruz. Dolayısıyla mevcut yapıda en hızlı şekilde iyileştirmeye ve regülasyona gidersek diğerlerini üzerine katmanın yoluna bakılabilir. Çünkü buradaki en önemli kriter ne kadar insanın adapte olduğu. Kripto varlık dünyasında, en azından merkezi borsalar aracılığıyla milyonlarca insanın olduğunu biliyoruz.
● Biraz piyasanın büyüklüğü hakkında bilgi verir misiniz? Türkiye’deki işlem hacmi, kullanıcı sayısı? Türklerin ne kadarı yabancı borsalarda işlem yapıyor? Türkiye’deki yabancı payı?
Geleneksel piyasalardaki rakamları burada bulmamız çok kolay değil. Çünkü onlar tamamen denetlenebilir yapıların aslında içerisinde oluşan rakamlar. Burada henüz öyle bir yapı olmadığı için rakamlar aslında çoğunlukla beyana tabii. Türkiye’nin dünya üzerindeki yerini anlayabilmemiz için elimizdeki en net veri bizim kendi platformumuzun verileri ve onu referans almaya çalışıyoruz. Geçen yıl tüm dünya için kripto piyasalarının yaşadığı en güzel yıllardan biriydi. Bizim nisan -mayıs aylarında günlük 2 milyar dolar işlem hacmine ulaştığımız zamanlar oldu ki, bu dünyada gerçekten kriptoyla varlık platformları arasında çok ciddi bir sayıydı. Yıl boyunca işlem hacmi ortalama 600 milyon dolarlarda oluştu. Bu da çok değerli, çok önemli rakam çünkü dünyadaki itibari parayla işlem yapan platformlar arasında ilk 3’teydik. Ve bunu sadece Türkiye’de, Türklere hizmet vererek yapıyoruz. Biz hala yurt dışından müşteri kabul etmiyoruz. Önümüzdeki aylarda bununla alakalı geliştirmeler yapmak için çalışıyoruz.
● Türkiye’nin kripto para piyasalarında çok etkin olduğu da belirtiliyor hep…
Evet, Türklerin bu piyasada çok etkin olduğunu söyleyen anketler var. Burada galiba anlatılmak istenen aslında sayıca çok etkin olduğumuz yani yoksa işlem hacmi olarak baktığımızda dünyanın yüzde 2-3’ünü anca oluşturabiliyoruz. Bu kadar çok konuşulup aslında hacimden bu kadar az pay almak değerlendirilmesi gereken başka bir konu olarak karşımıza çıkıyor. Kullanıcı olarak çok fazla insanın burada adapte olduğunu düşünüyorum Türkiye’de. Bizim platformumuzda 5.5 milyonu geçti kullanıcı sayısı. Ortak kullanıcıları falan da hepsini hesaba kattığımızda 7-8 milyon civarında bir kullanıcının olduğunu varsayıyoruz. Ama bunu net bir şekilde ortaya çıkarmak bizim için çok da kolay değil.
● Kripto paralar bir süredir yatırımcılarını üzüyor. LUNA olayı da yaşandı. Bu çöküş kalıcı mı?
Benzer bir şey Aralık 2017’de yaşanmıştı. Çok büyük bir yükseliş yaşanmıştı, çok fazla insan yine bu piyasaya dahil olmuştu. 2018- 2019 olabildiğince sönük, bu pazar bu kadarmış demek ki dediğimiz bir 2 yıl geçirmiştik. Burada konu mevcut kripto varlıklar değil. Konu blockchain teknolojisinin hayatımıza katacağı yenilikler. Biz bunlara sadece alınıp satılan şeyler olarak bakarsak yanılırız. İşte o zaman bu tarz şeylerde, düşüşlerde yükselişlerde tamamen piyasanın akışına göre kendimizi konumlarız fakat konu böyle değil. Çünkü burada bize vaat edilen çok müthiş bir teknoloji var. Evet herkes çok şey kaybetti. Ama zaten sürekli kazancın olduğu bir şey ekonominin çarklarının işleyişine aykırı. Değerlendirilmesi gereken birçok şey var yatırımcı için. Birincisi bazı konularda sabır dediğimiz husus var. Bazı konularda da buralar riskli piyasalar, hiçbir zaman varlıklarınızın tamamıyla burada işlem yapmamalısınız. En önemli hususlardan bir tanesi uzun dönemli yatırımcı olmayı öğrenmek. Kısa dönemli yatırımcı olmak gerçekten çok büyük risk almak anlamına gelir. Son dönemdeki düşüş tamamen bundan bağımsız. Bizim platformda LUNA listede değildi. Onun dayanağı olduğu UST’yi de listelememiştik. Biz bunlar neye göre listeliyoruz. Platformlara güvenirken dikkat edilmesi gereken hususlardan bir tanesi de bu. Her projeyi olduğu gibi, “Aa herkes listeliyor, biz de listeleyelim” demiyoruz. İncelediğimizde açıkçası bazı problemlerin olduğunu öngörüyoruz, problemlerin gerçekten risk teşkil edip etmediğini anlamaya çalışıyoruz. LUNA’da yaşanan sorunu bana sorarsanız herkes görüyordu. Bir sürü mağduriyet de oluştu. İnsanların tüm varlığıyla buradaki kripto paraları almış olması tamamen yatırımcıyla alakalı, yatırımcının finansal okur yazarlık seviyesiyle alakalı problemler bunlar. Yani sistemle alakalı değil çünkü bugün LUNA, yarın başka bir şey. Burası sürekli gelişen bir teknoloji. Bu arada ben projeyi veya projenin yanılttıklarını kötüleyecek değilim çünkü böyle böyle piyasa daha iyisini elde ediyor, daha iyisine ulaşabiliyor ama. Temennisi her zaman şu olur, daha küçük kayıplarla keşke böyle şeyler, yani tecrübelerimizi daha küçük kayıplarla yaşamak dünya olarak güzel olanı.
● Yatırımcı parasının ne kadarını kriptoya yatırmalı?
Burada oran belirlemek çok kolay değil. Herkesin çünkü gelir düzeyi, varlık edinimi aynı değil. Genelde şöyle bakmak lazım. Kaybettiğimde üzülmeyeceğim kadar miktarla işlem yapardım her zaman. Bu arada kripto para piyasalarına has bir şeyden bahsetmiyoruz. Bütün piyasalarda aynı aslında psikolojiden bahsediyoruz. Yani orada uyguladığınız her ne varsa burada da uygulamalısınız ama buradaki esas fark şu; Türkiye’de hisse senedi piyasalarında toplam 2.2 milyon insan var. Sadece Paribu’da kripto parayla işlem yapmış 5.5 milyon insan var. Kötü tabii kayıplar ama müthiş bir know-how’ı da oluşturdu beraberinde. Bir sonraki adıma bu know-how’la devam edecek. Dikkat edin, tüm varlıklarınızla buraya girmeyin, burası her zaman riskli piyasa. Çünkü daha tam oturmamış piyasalar. Bu arada oturmuş piyasalarda da benzer hareketleri görüyoruz. Şu an ABD piyasasındaki, ABD hisse senetlerinin ne hale geldiğini son birkaç aydır görüyorsunuz. Düşünsenize tüm varlığınızla orada olduğunuzu. Tüm yatırım araçları için aslında bu geçerli.
Aktif kullanımı olan coin’ler yaşamaya devam edecek
● Bir yandan ölü coin’ler, diğer yandan metaverse. Ödeme aracı olarak kabul edenler, etmeyenler. Dijital para hazırlıkları. Ne olacak kripto paraların geleceği?
Bence artık geri dönüşü olmayan bazı şeyler gösterdi tüm piyasaya burası. Ben bu piyasanın olumlu gösterdiği şeylerin olumsuz gösterdiği şeylerden çok daha fazla olduğuna halen inanıyorum, inancım tam bu konuda. Regülasyonlar tüm dünyada aslında yavaş yavaş gelecek. Hem kripto varlıklar özelinde hem de bu varlıkların alım satımlarına aracılık eden platformlar özelinde çeşitli kurallar konulmaya çalışılacak çünkü burada esas amacımız yatırımcıyı korumak. Birçok kripto paranın yükselişi fomo etkisi dediğimiz tamamen haber değerleriyle birlikte yükselen fi yat etkileşimi aslında ve bundan ötürü alınıp satılır bazı kripto paralar. Bu sürdürülebilir değil. Çok basit ve net. Hangi kripto paralar ayakta kalmayı başaracaklar? Ekosistemde bir şekilde varlığını ispatlayabilmiş ve bir şekilde kullanılabilir olanlar. Yani bir metaverse coin’ini değerli kılan şey, metaverse coin’i olması değil. O dünyada insanların adapte bir şekilde, o coin’i aktif olarak kullanmasıyla Kullanım alanı yarabilmişseniz eğer, o coin’i almam gerekiyor. Çünkü o coin’i almazsam şuradaki işi yapamıyorum. İşte o zaman buradaki değerlemeler çok organik bir şekilde oluşmaya başlar. Onun dışında ölecek coin’ler dediğimiz şeylerin bu şekilde hayatımızdan çıkacaklar. Bir coin’in, metaverse coin’i olması değerli olduğu anlamına kesinlikle gelmiyor. Sadece o dünyaya ne kadar insanın girdiği, onu ne kadar insanın aktif bir şekilde kullandığı onun değerini gösterecek.
Bağımsız denetimden geçen borsalara bakılmalı
● Yatırımcı işlem yapacağı kripto borsasını seçerken neye dikkat etmeli?
Esasen artık eskiden olduğundan çok daha kolay doğru platformu seçmek. Çünkü eskiden herkes aynı şeyi vaat ederdi. Biz işte çok güvenliyiz, varlıklarınız soğuk cüzdanlarda saklıyoruz vs gibi temel üç- beş önerme var ve herkes aynı önermeyi kullanırdı. Halen aynı önerme kullanılıyor ama bunu kaç kişi bunu bağımsız denetçiler tarafından test ettiriyor? Biraz oraya bakmak lazım çünkü bizim taraftan bakıldığında biz her ay bağımsız denetleme kuruluşlarına kullanıcı varlıklarının yerinde durduğuna yönelik denetleme yaptırıyoruz. Her ay rapor yayınlıyoruz web sitemizde. Varlıklarınızın yerinde durduğuna dair bir rapor yayınlıyoruz. Geri kanal tüm platformlarda aslına baktığımızda teknik olarak risk alıyorsunuz çünkü paranız orada duruyor mu, durmuyor mu hiçbir bilginiz yok.
Türkiye’de şöyle bir durum var. Biz tabii her ay varlığınız halen burada diyoruz. Ancak olası bir durumda yine de ulaşabileceğiniz, teknik destek alabileceğiniz bir muhatap bulabiliyor olmanız, bununla alakalı çözüm üretebiliyor olmanız çok kıymetli. Bunu yabancı platformlarda yapabilmeniz gerçekten çok zor. Türkiye’de ne olursa olsun biz burada Türk Ticaret Kanunu’na bağlı olarak bir şey yapıyoruz. Regülasyon çıkmasa dahi her şekilde yaptığımız yani kurduğumuz ticari ilişkiden ötürü dahi biz aslında sorumluyuz kullanıcıya karşı. Biz geçen sene 1.5 milyar TL’ye yakın vergi ödemişiz.
