Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) modeli, büyük ölçekli güneş ve rüzgar santrallerinin kurulmasını ve bu santral ekipmanlarının yerli üretim olanaklarını teşvik eden bir mekanizma olarak 2016 yılından bu yana uygulanıyor. 2024 yılı sonunda güncellenen YEKA yönetmeliği ve şartnamesi ile Türkiye, yenilenebilir enerji projelerinin hayata geçirilmesini hızlandırmayı ve YEKA modelini yatırımcılar için daha cazip hale getirmeyi amaçlıyor. Türkiye’de büyük güneş ve rüzgâr enerjisi kapasitesinin artırılmasında YEKA modelinin yeri üzerine inceleme yapan düşünce kuruluşu Ember, YEKA modelinde edinilen geçmiş tecrübeler ile gelecek fırsatların irdelendiği yeni bir rapor yayınladı.
Model, enerji bağımsızlığı ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmak için önemli bir adım olarak görülüyor olsa da Ember’in son raporundaki verilere göre 2017 ile 2025 yılları arasında ihale edilen toplam 7,8 GW’lık güneş ve rüzgâr kapasitesinin yalnızca dörtte biri devreye alınabildi. Yatırımların hayata geçmesindeki gecikmenin nedenleri uzun izin ve onay süreçleri, finansa erişimin zorluğu, yüksek yerlilik oran zorunluluğu ve elektrik satış seçeneklerinin kısıtlı olması şeklinde belirtildi.
2035’e kadar iddialı kapasite artışı hedefi
Türkiye, Ulusal Enerji Planı’nda rüzgâr ve güneş kapasite hedeflerini yüzde 45 artırarak, mevcut 32 GW’lık kapasitenin 2035’te 120 GW’a çıkarılması hedefleniyor. ETKB’nin, Ekim 2024’te açıkladığı 2035 Yenilenebilir Enerji Yol Haritası’nda YEKA ihaleleri için yıllık 2 GW hedef koyulurken, Ocak ve Şubat 2025’te yapılan 2 GW’lık ihalelere ek olarak 2025 sonuna kadar da 2 GW daha ihale planlanıyor. Ember’in raporuna göre ise YEKA kapsamında her yıl 1 GW güneş ve 1 GW rüzgâr kapasite tahsis edilmesi hedefi gerçekleşirse, YEKA GES’lerin güneş hedeflerinin beşte biri, YEKA RES’lerin ise rüzgâr hedeflerinin üçte biri karşılanabileceği ifade ediliyor.
Serbest piyasa modeli hayata geçecek
Yeni düzenlemeler, yatırımcıların finansal planlamalarını kolaylaştıracak esneklikler de içeriyor. YEKA projelerinde üretilen elektriğin serbest piyasada satılmasına yönelik yeni bir model hayata geçiriliyor. Rüzgâr projelerinde 72 ay, güneş projelerinde ise 60 ay boyunca serbest piyasa satış imkanı tanınacak. 2025 yılının başında serbest piyasa fiyatlarının megavatsaat başına 71 dolar seviyesine ulaşması ve bu rakamın ihale fiyatlarının yaklaşık iki katına denk gelmesi, yatırımcılar için projelerini hızla hayata geçirmek adına güçlü bir teşvik oluşturması bekleniyor. Öte yandan Türkiye’nin 53 GW’lık yüzer güneş enerjisi potansiyelinin de YEKA modeli için büyük bir fırsat sunduğu ifade ediliyor.
Reformların etkisi bu yıl test edilecek
Türkiye, izin süreçlerini kısaltarak, esnek elektrik satış seçenekleri sunarak ve ulaşılabilir yerlilik oranları belirleyerek YEKA projelerinin en kısa sürelerde hayata geçirilmesi potansiyeline sahip. Ember’e göre yapılan reformların etkisi, 2025 yılında gerçekleşecek yeni YEKA ihaleleriyle test edilecek.
YEKA’da iyileştirmeler yatırımcı ilgisini çeker
Yeni düzenlemeler kapsamında YEKA projeleri için iletim bedeli muafiyeti sağlanıyor ve santrallerin yanına kurulu güç kadar batarya depolama sistemi eklenmesine izin veriliyor. Ayrıca, projelerin önündeki en büyük engellerden biri olan bürokratik süreçleri hızlandırmak için Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) devreye girerek izin süreçlerinde aktif destek sağlayacağı dönem de başlıyor. Türkiye ayrıca, “süper izin” adı verilen mekanizma ile izin sürelerini dört yıldan iki yılın altına düşürmeyi hedefliyor.
