Ali YILDIRIM
Yeni yılda otomotiv sanayi son dönemlerin en sert virajlarından birini dönüyor. Uzun bir süredir gerek tedarik gerekse pazarda yaşanan dalgalanmalar sonrasında satışlar tam toparlanma evresine dönerken, yeniden daralmalar küçülmeler başladı.
Özellikle Avrupa’da yaşanan sorunlar ve otomotivde yaşanan dönüşümler ihracat pazarını etkilerken, diğer tarafta da iç pazarda geçen yıla göre oldukça düşük seyreden talep karşısında üretimde de daralmayı beraberinde getirdi. Özellikle son yıllarda artan maliyetler Türkiye’yi neredeyse Avrupa ile yarışır hale getirdi. Uzmanlar sırf bu maliyet sorunlarından dolayı tesislerin tam kapasite çalışamadığını söyledi. Tabi bu olumsuz tablo verilere de yansıdı.
İlk iki ayda tablo olumsuz
2025’in ilk iki ayına ait üretim ve ihracat verilerini açıklayan Otomotiv Sanayii Derneği (OSD), toplam otomotiv üretimi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 9 düşerek 218 bin 991 adede gerilediğini, sadece otomobil üretiminin yüzde 6 kayıpla 141 bin 496 adet olarak gerçekleştiğini ortaya koydu. İç pazarın ise toplamda ilk 2 ayda yüzde 15 daralarak 164 bin 324 adet olarak gerçekleşirken, ihracat da yüzde 4 geriledi. Yani yılın ilk iki ayında ihracat, iç pazar ve üretim sert geriledi. Traktör üretimiyle birlikte toplam üretim ise 224 bin 348 adedi buldu.
İhracatı kur farkı da kurtaramadı
Yılın ilk iki ayında otomotiv ihracatı geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre adet bazında yüzde 4 azalarak 158 bin 168 adet olarak gerçekleşti. Bu dönemde otomobil ihracatı da bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 7 gerilerken, ticari araç ihracatı ise yüzde 1 oranında arttı. Traktör ihracatı ise 2024 yılının aynı dönemine göre yüzde 48 azaldı ve bin 652 adet olarak gerçekleşti.
Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre, toplam otomotiv sanayi ihracatı, 2025’in şubat ayında yüzde 16 ile sektörel ihracat sıralamasında zirvedeki yerini korudu. Uludağ İhracatçı Birlikleri (UİB) verilerine göre, ilk iki ayında toplam otomotiv ihracatı, 2024 yılının aynı dönemine göre yüzde 1 azalarak 5,9 milyar dolar oldu. Euro bazında ise yüzde 2 gerilemeyle 5,4 milyar euro olarak gerçekleşti. Bu dönemde, dolar bazında ana sanayi ihracatı yüzde 3 oranında azalırken, tedarik sanayi ihracatı da yüzde 2 arttı.
Ağır ticarinin yükü kadar kaybı da ağır
2025 yılıyla birlikte pazarda da sert daralmalar gerçekleşti. Yılın ilk iki ayında toplam pazar bir önceki ayı aynı dönemine göre yüzde 15 azalarak 164 bin 324 adede geriledi. Ticari araçta yüzde 31’lik bir gerileme görülürken ağır ticari küçülmede vites yükseltti.
Ağır ticari araç pazarında yüzde 35, hafif ticari araç pazarında ise yüzde 30 daralma yaşadı. Ticari araçta toplam üretim yılın ilk iki ayında geçen seneye göre, yüzde 13,4 küçüldü. Bu süreçte kamyon üretimi (H TRUCK) yüzde 69,4’lük büyük bir kayıp yaşadı. (L TRUCK) kamyonda da kayıp yüzde 45’i geçti. Kamyonette yüzde 19,5 düşüş yaşanırken, otobüste bu tablo yüzde 18,7 seviyesinde gerçekleşti. Üretimde tek büyüme yaşayan sınıf yüzde 122 ile minibüste oldu.
Kapasite kullanım oranı düştü
Yılın ilk iki ayında ticari araç üretimi ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13 oranında geriledi. Bu dönemde, ağır ticari araç grubunda üretim yüzde 54, hafif ticari araç grubunda ise yüzde 8 düşüş yaşandı. Bu dönemde, otomotiv sanayisinin kapasite kullanım oranı yüzde 62 olarak gerçekleşti. Geçen yıl ise bu oran yüzde 70 seviyesindeydi. Araç grubu bazında kapasite kullanım oranları ise hafif araçlarda (otomobil + hafif ticari araç) yüzde 64, kamyon grubunda yüzde 26, otobüs-midibüs grubunda yüzde 56 ve traktörde yüzde 43 seviyesinde gerçekleşti.
