İstanbul
Ömer Özkızılcık, Suriye’deki petrol üretimini, terör örgütü PKK/YPG’nin petrolü nasıl gelir kaynağına dönüştürdüğünü ve örgüt petrolünün satış rotalarını AA Analiz için kaleme aldı.
***
Terör örgütü PKK/YPG’nin Suriye’de oluşturduğu sözde devletçik olan “Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi” için petrol gelirleri önemli bir gelir kaynağı oluşturuyor. Örgüt tarafından yapılan açıklamalara göre 2022 yılının bütçesi 780 milyon dolardı. Petrol gelirlerinin ise örgütün bütçesinin yüzde 77’sini oluşturduğu belirtildi. Yapılan bu açıklamalar bazı soruları akla getiriyor. Suriye’deki petrol kaynakların boyutu nedir? Örgütün petrol üretiminden elde ettiği gerçek gelir nedir? PKK/YPG’nin Suriye’de petrol ticareti üzerindeki kontrolü nedir? Örgütün kullandığı satış güzergahları nelerdir? Örgütün satış için kullandığı paravan şirketler hangileridir?
Suriye’de petrol üretimi ve kaynakları
Terör örgütü YPG’nin kontrol ettiği bölgelerdeki petrol sahalarında günlük 66 bin varil ile 70 bin varil arasında üretim gerçekleştiriliyor. Suriye’nin tamamında üretilen petrol günlük ortalama 85 bin 900 varil civarındadır. 2011 yılında günlük 353 bin varil petrol üretiliyordu. Gulfsands Petroleum yönetici başkanı John Bell’in iddiasına göre, ülkedeki petrol altyapısına gerekli yatırımlar yapıldığında, ülke genelinde günlük 500 bin varil petrol üretilebilecektir. Güncel petrol kurları da göz önünde bulunduğunda, Suriye’deki tüm petrol kaynaklarından yıllık 20 milyar doların üzerinde gelir elde edilebileceği öngörülüyor. Gulfsand Petroleum’un eski yönetim kurulu üyesi John P. Dorrier Jr., eski Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump tarafından yaptırımdan muaf tutulan Delta Crescent Energy’in kurucularındandır.
Suriye’deki petrol kaynağının ve örgüt tarafından üretilen petrolün boyutunu anlamak için, üretilen petrolü sadece Türkiye’nin günlük petrol tüketimi ile kıyas etmek faydalı olacaktır. Küresel Ekonomik Bilgi Veri Bankası’nın (CEIC) verilerine göre 2021 yılında Türkiye’nin günlük petrol tüketimi 939 bin varildi. Buna göre terör örgütü PKK/YPG’nin an itibariyle ürettiği petrol, sadece Türkiye’nin ihtiyacının yüzde 7’sini karşılamaya yetecek bir boyuttadır. John Bell’in iddiasına göre Suriye’ye yatırım yapıldığında, tüm ülkedeki petrol üretimi yaklaşık Türkiye’nin ihtiyacının yarısını karşılamaya yetecek boyuta ulaşıyor.
Petrol üretiminin boyutunu anlamak için diğer bir kıyas, Türkiye’nin petrol üretimi ile yapılabilir. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), açılan yeni kuyularla birlikte yurt içi günlük petrol üretiminde 75 bin 52 varil petrol eşdeğeri ile ülke tarihinin rekorunun kırıldığını duyurdu. Buna göre terör örgütünün ürettiği günlük 70 bin varil petrol, Türkiye’nin ürettiği petrolden azdır.
Bir gelir kaynağı: Petrol
Terör örgütü PKK/KCK birçok farklı suç türünden gelir elde ediyor. Örneğin, örgütün yalnızca uyuşturucu kaçakçılığından yılda 1,5 milyar dolar gelir sağladığı söyleniyor. Örgütün Avrupa ülkelerinde “bağış” adı altında elde ettiği gelirin boyutu tam olarak bilinmiyor olsa da, petrol üretimi uyuşturucudan bile önce gelen en önemli gelir kaynağıdır. “Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi”nin bütçesine giden 602 milyon dolar, gerçek gelirin sadece bir kısmıdır.
Örgütün petrol üretiminden elde ettiği gerçek geliri tahmin edebilmek için sahadaki petrol üretimine ve satışına bakmak gereklidir. Terör örgütü PKK/YPG’nin kontrol ettiği bölgelerde yılda 24 milyon 90 bin varil ile 25 milyon 550 bin varil petrol üretiliyor. Söz konusu üretim güncel Brent Petrol fiyatı üzerinden analiz edildiğinde, yıllık 2 milyar 194 milyon dolar civarında bir gelir potansiyeli bulunuyor. Ancak petrol üretimindeki kalitesizlik, teknik yetersizlikler, lojistik sorunlar ve hukuki altyapı sebebiyle YPG’nin bu petrol üretiminden daha düşük seviyede gelir elde ettiği biliniyor. YPG’nin bir varil petrolü 15 ila 19 dolar arasında sattığı belirtiliyor.
Başka kaynaklarda YPG’nin sattığı petrolün varilinden 15-19 dolar arasında gelir elde ettiği, Suriye yönetimine 15 dolar ödendiği ve aracıların 40-50 dolar kazandığı aktarılıyor. Söz konusu aracıların neredeyse tamamı YPG’nin elemanları olduğundan dolayı, örgütün toplam yıllık petrol gelirin 1 milyar 324 milyon 950 bin ila 1 milyar 762 milyon 950 bin dolar arasında olduğu tahmin edilebilir.
Örgütün resmi gelirleriyle gayri resmi gelirleri arasındaki yaklaşık 1 milyon dolarlık bir fark olduğu görülüyor. Şöyle ki terör örgütü PKK/YPG’ye ait sözde “resmi” makamlar petrol ticaretinde 602 milyon dolar gelir elde edildiğini belirtirken, terör örgütü geriye kalan 1 milyar doları kendi amaçları doğrultusunda kullanıyor. Örneğin, 602 milyon dolar “Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi’nin” resmi kurumlara giderken, 1 milyar doların PKK/YPG terör örgütünün kasasına girdiği ve Suriye, Irak, İran ve Türkiye’de kullanıldığı değerlendirilebilir.
Her ne kadar yapılan bu rakamsal tahmin tam manasıyla doğru olmasa da, örgüt için petrol üretiminin değerini göstermesi açısından son derece önemlidir. İlaveten, bu finansal kaynağın örgüt için önemini idrak etmek için şöyle bir kıyas yapılabilir. Örgütün 2023 yılında ABD’den aldığı resmi destek olan maaş, silah, ekipman ve mühimmatların toplam değeri 160 milyon dolardır. Örgütün iddia ettiği gibi petrol üretiminden elde ettiği gelir 602 milyon dolar da olsa veya gerçek rakam bundan 1 milyar dolar daha fazla da olsa petrol üretiminin örgüt açısından ne kadar kıymetli olduğu daha iyi anlaşılıyor.
3 ayrı satış rotası
Örgütün en önemli gelir kaynağının satış rotası incelendiğinde ise 3 ayrı ana satış rotası öne çıkıyor. Önem sırasına göre ele alındığında, birinci satış güzergahı örgütün Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) yönelik yaptığı satıştır. IKBY ile yapılan petrol ticaretinin Fişhabur sınır kapısı üzerinden gerçekleştiği ve resmi olmadığı görülüyor. Terör örgütü YPG’nin aracılar vasıtasıyla sınır kapısından geçirdiği petrol, IKBY’deki örgüt paydaşları tarafından sistemin içine sokuluyor ve IKBY’nin petrol üretimine giriyor. Terör örgütü PKK/YPG’den ucuza satın alınan petrol daha sonra IKBY’de üretilen petrolle beraber dünyaya satılıyor.
İkinci satış güzergahı ise Suriye yönetimi bölgelerine yöneliktir. Şam yönetimine yakınlığı ile bilinen Katerji Group’un bölgedeki yerel petrol ticaretinde etkin bir rol oynadığı medya olmak üzere birçok farklı kaynağa yansıdı. Terör örgütü PKK/YPG de Şam yönetimiyle olan petrol ticaretini bu grup üzerinden sağlıyor. Katerji Group bu ticaretin güvenliğini sağlamak adına müstakil bir milis yapılanması da kurdu. The Wall Street Journal’ın 2019 yılının başlarında yayınladığı haberde ABD’nin ve Avrupa Birliği’nin (AB) yaptırım listesinde yer alan Katerji Group’un teörr örgütü PKK/YPG ile rejim arasındaki petrol ticaretini sürdürdüğü açıkça görülüyor.
Örgütün üçüncü petrol satış hattıysa Suriye Geçici Hükümeti (SGH) bölgelerine yöneliktir. Kaçakçılar vasıtasıyla bölgeye sokulan petrol, daha sonra bölgedeki petrol istasyonlarında satılıyor. Bu petrol daha sonra İdlib bölgesine de aktarılıyor. SGH bölgelerine her ne kadar Türkiye üzerinden alternatif petrol tedarik hattı oluşturulsa da bu bölgeye Türkiye üzerinden gelen petrol daha kaliteli olmakla birlikte daha pahalıdır. Türkiye’den bölgeye gelen 2 farklı dizel yakıtı bulunuyor. SGH bölgelerine giden kaliteli petrol kaçakçılar vasıtasıyla gelen YPG petrolünden neredeyse iki kat daha pahalı. Türkiye’den gelen daha az kaliteli petrol ise yine YPG bölgesinden gelen petrolden daha pahalıdır. Bölgedeki ekonomik şartlar sebebiyle, kaçakçılar vasıtasıyla gelen petrol de kullanılıyor.
Kısaca, bazı komplo teorisyenlerinin iddiasının aksine, Suriye’de çok değerli petrol kaynakları bulunmuyor. Ancak mevcut petrol kaynakları bir terör örgütü için çok önemli bir gelir kaynağıdır.
[Ömer Özkızılcık, dış politika ve güvenlik uzmanıdır.]
* Makalelerdeki fikirler, yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editöryal politikasını yansıtmayabilir.
