Ankara
İran ile nükleer anlaşmanın tarafları ve ABD arasında Nisan 2021’den bu yana devam eden nükleer görüşmeler karar aşamasına girerken İsrail‘in müzakerelere katılan taraflarla istişarelerde bulunmak üzere Viyana‘ya diplomatik heyet göndermesi Tahran’da rahatsızlığa neden oldu.
Nükleer anlaşmayı yeniden canlandırma ve ABD’nin anlaşmaya dönüşünün müzakere edildiği görüşmeler son aşamaya girdi. Müzakerelere ev sahipliği yapan Viyana’daki tarafların son haftalarda görüşme trafiğini hızlandırması ve müzakere tarafları olan 4+1 ülkelerinin başkentleri ile İran arasında gerçekleşen çok sayıda telefon görüşmesi bu durumu teyit ediyor.
Önceki ABD Başkanı Donald Trump döneminde nükleer anlaşmadan tek taraflı çekildiği için görüşmelerde doğrudan yer alamadığından müzakerelere dolaylı katılım sağlayan Washington, İran’ın anlaşmadaki taahhütlerine geri dönmesini isterken Tahran ise nükleer anlaşmadan ayrılan taraf olarak öncelikle ABD’nin anlaşmaya dönerek yaptırımları kaldırmasını ve anlaşmadan tekrar ayrılmayacağına dair güvence vermesini istiyor.
Bu arada İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Ali Şemhani, önceki gün yaptığı açıklamada, ülkesinin nihai anlaşmaya varması için talep ve koşullarını yineledi.
Yaptırımların gerçek anlamda kaldırılması gerektiğini vurgulayan Şemhani, anlaşmaya varılması halinde İran’ın anlaşmadaki taahhütlerine dönmeden önce yaptırımların kaldırıldığını doğrulaması gerektiğini ve bunun anlaşmanın ayrılmaz bir parçası olduğunu ifade etti.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan da Viyana’da iyi bir anlaşmaya varmak için kararlı olduklarını söyledi.
Nükleer anlaşmayı yeniden canlandırma ve ABD’nin anlaşmaya dönüşünün müzakere edildiği görüşmeler son aşamaya girdi. Müzakerelere ev sahipliği yapan Viyana’daki tarafların son haftalarda görüşme trafiğini hızlandırması ve müzakere tarafları olan 4+1 ülkelerinin başkentleri ile İran arasında gerçekleşen çok sayıda telefon görüşmesi bu durumu teyit ediyor.
İsrail’in anlaşmaya ilişkin bakışı değişmese de söylemleri yumuşadı
İran’ın nükleer programından endişe duyan ülkelerin başında gelen İsrail de Viyana’daki gelişmeleri yakından takip ediyor. İran ile nükleer anlaşmanın gelmekte olduğu gerçeğini neredeyse kesin olarak kabul eden İsrail’de Başbakan Naftali Bennett, 6 Şubat’ta yaptığı bir açıklamada, “Anlaşma ve anlaşmanın şartları olarak görünenler, (İran’ın) nükleer programıyla başa çıkma kabiliyetine zarar verecektir.” ifadelerini kullandı.
İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid de anlaşmaya karşı olmadıklarını belirterek, “Bizim için en uygun sonuç olmayacak ancak İsrail için sonucu iyileştirmek adına her zaman ilgili yetkililerle birlikte çalışıyoruz.” dedi.
İsrail’den gelen açıklamalar önceki hükümetin açıklamalarına göre nispeten daha yumuşak olsa da İsraillilerin muhtemel anlaşmaya karşı derin bir rahatsızlık duyduğu biliniyor. Joe Biden yönetiminin İran ile nükleer anlaşma konusundaki ciddiyetinin farkında olan İsrailli yetkililerin ABD yönetimiyle dolaylı da olsa ciddi bir çatışma içerisine girmemek için ılımlı bir görünüm sürdürdüğüne ilişkin değerlendirmeler İran ve uluslararası medyada yer buluyor.
İsrail, İran’ın bölgesel nüfuzunun ve balistik füze programının da eklenerek anlaşmanın kapsamının genişletilmesini istese de anlaşmanın tarafı Batılı ülkelerin birkaç kez İran’a sunduğu bu talepler Tahran yönetimi tarafından kesin bir dille reddedildi. Bununla ilgili son olarak İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Şemhani, dün yaptığı bir açıklamada, ABD ve Avrupa ile nükleer görüşmelerin ötesinde herhangi bir görüşme yapmayacaklarını vurguladı.
İran Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Başmüzakereci Ali Bakıri ise dün Viyana’da devam eden nükleer görüşmelerde nihai anlaşmaya her zamankinden daha yakın olduklarını bildiren bir açıklama yaptı.
Önceki ABD Başkanı Donald Trump döneminde nükleer anlaşmadan tek taraflı çekildiği için görüşmelerde doğrudan yer alamadığından müzakerelere dolaylı katılım sağlayan Washington, İran’ın anlaşmadaki taahhütlerine geri dönmesini isterken Tahran ise nükleer anlaşmadan ayrılan taraf olarak öncelikle ABD’nin anlaşmaya dönerek yaptırımları kaldırmasını ve anlaşmadan tekrar ayrılmayacağına dair güvence vermesini istiyor.
Müzakerelerin yapıldığı Viyana’ya diplomatik heyet çıkarması
Viyana’daki görüşmelere ilişkin son haftalarda taraflardan “olumlu” sayılabilecek açıklamalar gelirken ve müzakerelerde sekizinci turun son demlerine yaklaşılırken İranlıların “Viyana’daki davetsiz misafir” olarak nitelediği İsrail, Viyana’ya görüşmelerin başladığı Nisan 2021’den bu yana ilk kez 15 Şubat’ta diplomatik heyet gönderdi.
İran ile nükleer görüşmeleri sürdüren ülkelerin temsilcileriyle istişarelerde bulunmak için Viyana’ya gönderildiği belirtilen İsrailli diplomatik heyete, Dışişleri Bakanlığı Stratejik İşler Direktörlüğü Başkanı Yosh Zarka başkanlık ediyor. Heyette, İsrail’in UAEA Daimi Temsilcisi David Nussbaum ve İsrail Atom Enerjisi Komisyonu Genel Direktör Yardımcısı Gil Reich de bulunuyor.
Viyana’ya giden İsrailli heyet, ilk olarak Rusya’nın müzakerelerdeki temsilcisi Mikhail Ulyanov ve Uluslararası Atom Enerjisi (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi ile bir araya geldi.
UAEA Başkanı Grossi, görüşmeye dair bir bilgi paylaşmadı ancak Ulyanov görüşmeye ilişkin Twitter hesabından paylaştığı mesajında, Viyana’da kendisini ziyaret eden İsrailli diplomatlarla yalnızca UAEA ile ilgili konuları değerlendirdiklerini belirtti.
İsrail’in Viyana’daki varlığı İran’da “anlaşmanın ilerlemesine potansiyel engel” görüldü
Viyana’da bulunan İsrailli heyetin toplantılarının içeriği henüz açıklanmamasına rağmen, İran ile nükleer müzakerelerin oturum aralarında İsrailli diplomatların görüşmelerde bulunmasının amacı İran’da rahatsızlığa neden oldu.
İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyine bağlı yayın organı “Nournews”, İsrailli heyetin Viyana’daki faaliyetlerini müzakere sürecinde bir engel olarak nitelendirdi.
İran ile nükleer görüşmeleri sürdüren ülkelerin temsilcileriyle istişarelerde bulunmak için Viyana’ya gönderildiği belirtilen İsrailli diplomatik heyete, Dışişleri Bakanlığı Stratejik İşler Direktörlüğü Başkanı Yosh Zarka başkanlık ediyor. Heyette, İsrail’in UAEA Daimi Temsilcisi David Nussbaum ve İsrail Atom Enerjisi Komisyonu Genel Direktör Yardımcısı Gil Reich de bulunuyor.
Görüşmelerin hemen ardından “Nournews”in sosyal medya hesabından yapılan açıklamada, şu ifadelere yer verildi:
“Siyonistlerin Viyana’daki bariz ve beklenmedik varlığı şüphesiz mevcut hassas durumdaki müzakerelerin ilerlemesine karşı caydırıcı bir faktördür. Görüşmenin amacı ne olursa olsun Siyonist rejimin temsilcileri ile Grossi ve Ulyanov arasındaki diyalog, bu rejimin doğası gereği yıkıcı rolünü oynamaya yönelik bir adımdır.”
İran’da muhafazakar çizgide yayın yapan “Vatan-ı İmruz” gazetesi de konuyla ilgili haberi “İsrailliler Viyana’da ne yapıyor?” başlığıyla manşetinden gördü.
“Vatan-ı İmruz”un haberinde, “Siyonist rejim, müzakerelerin bu kritik ve son anlarını sabote ederek ve kesintiye uğratarak, Tahran’ın nükleer alt yapısını ortadan kaldıracak bir anlaşmanın sağlanması için çalışıyor gibi görünüyor.” ifadelerine yer verildi.
İsrail’in İran ile muhtemel bir nükleer anlaşmayı sabote etmeye çalışacağına dair değerlendirmeler sürerken ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesinden sonra İran’ın nükleer faaliyetlerini anlaşma öncesindeki seviyelerin üzerine çıkarması ve ABD başta olmak üzere Batılı ülkelerin anlaşmayı yeniden canlandırmaya yönelik çabaları göz önünde bulundurulduğunda İsrail’in nükleer anlaşmayı engellemek için yapabileceği pek bir şey kalmamış gibi görünüyor.
