Ece CEYHUN -Birol BOZKURT
Türkiye sermaye piyasalarında, 9 Mayıs’ta bakiyeli pay senedi yatırımcı sayısı 5,2 milyonu aşarak rekor kırdı. Pandemi, getiri arayışı, halka arzların etkisi derken sermaye piyasaları, kökleşmiş yatırımcı tabanının dışına çıkarak yeni yatırımcılarla buluştu. 2020-2023 yıllarında daha önce hisse senedi hiç almamış 5,5 milyona yakın yeni yatırımcı pay piyasasıyla tanıştı.
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK), sermaye piyasası verilerini kayden saklayan, Ar-Ge merkezinde geliştirdiği Elektronik Genel Kurul Sistemini Endonezya sermaye piyasasına ihraç etmiş, finansal teknoloji şirketi vizyonuyla çalışan bir kuruluş. MKK, tarım piyasalarında 17 çeşit tarım ürünü için oluşturulan Elektronik Ürün Senetleri (ELÜS) ile Kitle Fonlaması Sistemi için de kaydî saklama hizmeti veriyor. Pek çok yenilikçi projeye imza atan MKK’nın Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Ekrem Arıkan ile rakamlarla büyük resmi konuştuk.
Yeni arzların etkisi büyük
Yeni yatırımcı sayısının artmasında halka arzların çok büyük bir etkisi olduğuna değinen Arıkan, “2 milyon yatırımcıya pay dağıtılan halka arzlar oluyor. Yatırımcı ilgisini kalıcı kılmak gerekiyor.
2020-2023 döneminde 5,5 milyona yakın kişi ilk kez doğrudan pay piyasasında hisse senedi alımı yaptı. 9 Mayıs’ta 5,2 milyon ile zirveyi gören pay senedi yatırımcı sayısı bugünlerde 4,8 milyon civarında seyrediyor. Pay senedi dışında DİBS, yatırım fonu gibi diğer araçları da bakiyesinde bulunduranları sayarsak toplam bakiyeli yatırımcı sayısı takriben 8 milyon düzeyinde.
Önümüzdeki dönemde yatırımcı sayısının 10 milyonlara çıkacağını öngörüyoruz. Bu yıl 500’ü geçen halka açık şirket sayısı daha da artacak, yatırım araçları daha da çeşitlenecek. Bugünlerde borsada işlem gören şirketlerin toplam değeri 260 milyar USD civarında.
Piyasalarımız geliştikçe bu tutar çok daha yüksek seviyelere çıkacak. Türkiye’de şirketler ve yatırımcılar sermaye piyasamızın potansiyelinin yüksekliğini daha da fark etmeli. Borsaya olan ilgi arttıkça şirketlerimiz değerlenecek, ülkemiz ve ekonomimiz daha da büyüyecek” açıklamasını yaptı.
Yılın ilk 5 ayında doğrudan hisse senedi alan yeni yatırımcı sayısının rekor seviyelerde olduğuna işaret eden Dr. Ekrem Arıkan, “Mayıs sonu itibariyle gelen yeni yatırımcı sayısı 2022 yılı toplamını şimdiden aştı. Bu yılın ilk 5 ayında doğrudan pay senedi alan yeni yatırımcı sayısı 1 milyon 568 bin iken, 2022 yılının tamamında yeni yatırımcı sayısı 1 milyon 399 bindi. Bu sayı 2021 toplamında ise 1 milyon 211 bin düzeyindeydi” bilgisini de paylaştı.
Yatırımcı profili değişiyor
Yeni yatırımcı profilinin değiştiğini, daha tabana yayılan bir resim göründüğünü aktaran Dr. Ekrem Arıkan, “Yeni yatırımcıların yüzde 40’ına yakınını kadınlar oluşturuyor, önceleri yüzde 25-30 civarıydı. Çocuklarına yatırım hesabı açanların ve banka mevduatı ile altın gibi riski düşük araçlara yatırım yapmasıyla bilinen 60 yaş üzeri kitlenin borsaya ilgisi de artıyor. İlk kez yatırım hesabı açarak hisse senedi alan yatırımcılar içinde 20-29 yaş aralığı gençlerin oranı yüzde 50 üzerine çıkıyor” diye konuştu.
Ordu ili yeni yatırımcıda lider
Türkiye geneline baktığımızda ise İç ve Doğu Anadolu bölgelerinden gelen yeni yatırımcıların sayısında yaşanan artış dikkat çekici. 2020-2023 yıllarında pay senedi yatırımcı sayısı artışı en yüksek iller, Ordu (%56,98), Adana (%52,45), Ardahan (%52,20), Batman (%51,79), Diyarbakır (%51,77), Siirt (%51,55), Kilis (%51,16), Sivas (% 50,89), Bingöl (% 50,71), Çorum (%50,33), Yozgat (%50,14) olarak sıralanıyor” açıklamasını yaptı. Yatırım kültürü gelişiyor, pay senedi almakla şirkete ve büyümesine ortak olunduğu öğreniliyor. Küçük birikimlerle yatırım yapabileceğini anlayanların, bilinçli yatırımlarla uzun vadede getirinin otomobil ve konut gibi araçlardan daha fazla olduğunu fark edenlerin sayısı artıyor.
Finansal piyasalarda veri merkezi rolü önemli
Yaşadığımız dönemi veri çağı olarak nitelendiğini belirten MKK Genel Müdürü Dr. Ekrem Arıkan, finansal verilerin güvenle kaydî saklanmasına ve işlenmesine yönelik önemli noktalara değindi. Arıkan, 2015 yılında SPK tarafından verilen yetki ile sistemik riskin gözetimi ve finansal istikrarın sağlanması amacıyla sermaye piyasalarında Türkiye’nin Veri Depolama Kuruluşu olarak MKK’nın görevlendirildiğine değinerek “MKK ilk kuruluşun da kaydî saklama işlevini sermaye piyasaları özelinde başlatmış. Zamanla verilen sorumluluklarla bunun ötesine geçmiş. Bugün, finansal piyasalarda bütüncül bakışı sağlamak üzere kurulan ve kurulabilecek yapılarda görev üstleniyoruz. Sermaye Piyasası Risk Merkezi kurulumu, Yatırımcı Risk Takip Sistemi gibi finansal piyasalarda analitik çözümler, karar alıcılara kritik raporlar sunan uygulamalar geliştiriyoruz” dedi.
Enerji ve emtiaya dayalı araçları önemsiyoruz
Sermaye piyasalarının gelişimi açısından, enerji ve tarım sektörleriyle ilişkili çeşitli konulara değindi: “Doğalgaz ve petrol gibi depolanabilir enerji emtiasının elektronik ürün senediyle ya da menkul kıymetleştirilerek yatırımcıya sunulması ve kaydî saklamasının MKK’da gerçekleştirilmesi düşüncemiz var.
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığınca yürütülen 12. Beş Yıllık Kalkınma Planı Finansal Hizmetlerin Geliştirilmesi kapsamı ile Hazine ve Maliye Bakanlığımız tarafından çalışılan finansal mimari projelerinde de yer aldı.
MKK olarak ülkemizde işletilen organize piyasaların tümü için kaydi saklama merkezi olma vizyonumuz var. Türkiye enerjide merkez ülke olma konumunu güçlendiriyor. Bulunan petrol ve özellikle Karadeniz doğalgazı yanı sıra Türkiye’den geçen doğalgaz boru hatlarının etkisiyle ülkemizin enerjide hub olma vizyonunu önemsiyoruz. Enerjinin sadece fiziksel transferine köprü olmak değil, ticaretinde önemli rol edinebileceğimize inanıyoruz.
Enerji emtiası yerli ve yabancı yatırımcıya, yatırım aracı ve finansal varlık olarak sunulabilir. İstanbul Finans Merkezi ve Türkiye’nin enerjide hub olması vizyonlarını birleştirerek enerjiye dayalı finansal ürünlerin işlem göreceği bir merkez olabiliriz.”
GEFAS’ta İSEDAK üyesi 10 ülke var
Gayrimenkule Dayalı ve Gelişen Finansal Araçlar Bilgi Sistemi GEFAS platformunu, SPK ile birlikte İSEDAK üyesi ülkelerin aralarında yatırım yapabilmeleri ve piyasa verilerine erişimi için 15 Eylül 2022’de açtıklarını anlatan Dr. Ekrem Arıkan şöyle devam etti:
“10 ülke piyasalarına erişim linkleriyle dahil oldu ve bu sayı artarak devam ediyor. Yatırımcıların sermaye piyasası araçları yoluyla gayrimenkule yatırım seçeneklerini çeşitlendirebilmesi için Borsa İstanbul’da işlem gören Kira Sertifikası, Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları Pay Senedi ve Gayrimenkul Yatırım Fonu ihraççı ve performans bilgilerine erişim kolaylaştırılıp, şeffaflık, etkinlik ve yurtdışı yatırımcı ilgisi amaçlanıyor.
İSEDAK üyesi ülkelerin sermaye piyasalarında işlem gören gayrimenkule dayalı finansal ürün verilerinin GEFAS’ta yayımlanması ve sonra belki işlem için altyapı geliştirilmesi de hedeflenecek. Zamanla büyüyüp gelişeceğine inanıyoruz.”
Yatırımcılara tek elden çözüm ‘e-YATIRIM’
Arıkan, yatırımcı bilgi merkezine ilişkin ise, “e-YATIRIMCI uygulamamız web ve mobil ile yatırımcılara hizmet veriyor. Yatırımcılar, kendilerine özel oluşturulan tekil sicil numarasını kullanarak ya da e-Devlet şifresi ile bağlanarak, işlem yaptığı farklı hesabı olsa bile kaydî olarak MKK’da saklaması yapılan tüm varlıklarını görebiliyor.
Bunların içinde sermaye piyasalarında sahip olduğu yatırım araçları, tarım piyasasında ELÜS’ler, kitle fonlaması sisteminde sahip olduğu girişim şirketlerine ait paylar ve HPKS ile kayıt altına alınmış halka kapalı anonim şirketlerin hamiline payları da bulunmaktadır” diye ekledi.
Aracı kurumlara ‘Pusula’ yön gösterecek
Pusula hakkında da bilgi veren Arıkan, “Veri çağında yaşadığımızı hep vurguluyoruz. Elimizdeki verilerle sektörü ve ülke ekonomimizi büyütmek için analitik ürün ve hizmetler geliştirme gayretindeyiz.
Aracı kurumlara özel, yatırımcılara ait demografik vs bilgilerle yatırımcı istatistiklerine ilişkin detaylı bilgilere erişebildikleri Pusula ürünümüzü geliştirdik. Bu ürünle, bölgelerdeki şehirlerdeki yatırımcı sayısı, portföy büyüklüğü, yatırımcı yaş aralığı gibi verileri aracı kurumlara emsal gruplarıyla karşılaştıracakları şekilde sağlıyoruz. İleriki dönemde riske dair ve sektöre ilişkin çeşitli stratejik verileri bulabilecekleri şekilde Pusula’yı geliştirme çalışmalarımız sürüyor.” dedi.
Arıkan, “Finansal okuryazarlığı artırma adına herkese açık olarak 2020 yılında KAP’a kardeş olarak açtığımız Veri Analiz Platformu VAP’ta ise kamuya açık birçok veriyi yayınlıyoruz. Halka açık şirketlere yönelik bir ürün de geliştirmeyi düşünüyoruz. İleriki dönemlerde yatırımcı profilini tanımak isteyen şirketlere bu hizmeti geliştirme niyetimiz var” diye konuştu.
Emtiaya dayalı araçlar, yatırımcı sayısını artırır
Türkiye genelinde tarım piyasalarında işlem gören ELÜS ürünlerinin depolandığı 168 lisanslı depo mevcut. Tarım ürünlerinin saklaması dediğimizde Arıkan şunları anlattı: “17 çeşit tarım ürününün depolanması için 168 lisanslı deponun depolama kapasitesi yaklaşık 9,3 milyon ton. Her 1 kg ürün karşılığı elektronik ürün senedi oluşturuluyor. TÜRİB’de işlem gören ELÜS’ler, yatırım fonuna konu edilebilirse tarım ürünleri sermaye piyasalarında işlem görebilir ve alternatif yatırım aracı olabilir. Tarım ürünleri ve enerji gibi çeşitli emtia sınıflarında yatırım araçları geliştirilip yatırım tabanı genişletilirse yatırımcı sayısı daha da artar.”
