İlgili Bakanlıklarca alınan son karara göre; nohutta 1 Ağustos 2023’ten itibaren, aylık bazda her bir firma için bir önceki yılın aynı ayında gerçekleştirilen ihracatın yüzde 55’i, kırmızı mercimekte ise firmaların 2020, 2021, 2022 yıllarında gerçekleştirmiş oldukları toplam ihracatın miktar bazında 3 yıllık ortalamasının yüzde 7,5’ini aşmamak üzere ihracat kayıt hakkı verileceği belirtilmişti.
Alınan kısıtlama kararının üreticilerin ve ihracatçıların beklentilerini karşılamaktan uzak olduğunu ve sektör açısından önümüzdeki yıllarda büyük sorunlara neden olacağını belirten Mersin Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Ö. Abdullah Özdemir, ihracatın kısıtlanmasında olumsuz olarak en çok etkilenen kesimin üreticiler olduğunu söyledi.
“Fiyat baskılaması üreticiyi mağdur eder”
Son bir yılda nohut fiyatlarının gıda enflasyonunun altında bir artış gösterdiğini ve kırmızı mercimek fiyatının sabit kaldığını, buna karşılık tarımsal girdi fiyatlarının TÜİK verilerine göre, on iki aylık ortalamaları baz alındığında, yüzde 85’in üzerinde bir artış gösterdiğine dikkat çeken Özdemir, “Üretim maliyetlerinin bu ölçüde artış gösterdiği bir ortamda, ihracat kısıtlamaları nedeniyle ürün fiyatlarının baskı altında tutulması üreticilerimizi mağdur etmektedir.
Bu mağduriyetin doğal bir sonucu olarak, nohut ve özellikle de kırmızı mercimek üreticilerimiz, bu ürünleri üretmekten vazgeçebileceklerdir. Bu sektörde hepimizi bekleyen en büyük tehlike, üreticilerimizin bu ürünleri üretmekten vazgeçmeleridir” dedi.
“Üreticiyi memnun edecek fiyat seviyesi belirlenmeli”
Nohut ve kırmızı mercimekte arz güvenliğini sağlamanın en garantili ve sürdürülebilir yolun, üreticiyi memnun edecek bir fiyat seviyesinin oluşturulmasından geçtiğini kaydeden Özdemir, “İç piyasada arz fazlası vardır. Bu üretim sezonunda iyi bir rekolte beklendiğinden, arz fazlasının daha da artacağı açıktır. Sadece iç talebe dayanarak bu üretim fazlasının eritilmesi mümkün değildir. Bu sorunu çözebilmek için ihracatın açılması ve ihracat üzerindeki kısıtlamaların kaldırılması gerekmektedir” dedi.
“İhracatın açılmasıyla fiyatlar yükselecek”
Kotaya bağlı ihracat ile sorunun çözülmesinin sağlıklı bir yöntem olmadığını iddia eden Özdemir, kotaya bağlı uygulamaların ihracatçılar arasında tekelleşmeye ve haksız rekabete yol açtığını, kotalı sistemin şeffaf olmaması nedeniyle sektörde büyük bir huzursuzluk yaşandığını ve kotalı ihracatın tekelleşmeye yol açması nedeniyle de az sayıdaki ihracatçı firmanın çok sayıdaki üretici karşısında ilave bir pazarlık gücü kazandığını söyledi.
Çözüm önerilerinin, her iki üründe de kısıtlama olmaksızın ihracatın açılması olduğu vurgusunu yapan Özdemir, “İhracatın açılması ile birlikte fiyatlar yükselmeye başlayacak ve üreticilerimiz açısından üretim yapmayı cazip hale getirecek seviyeye çıkabilecektir. Bu süreçte herhangi bir istenmeyen durumun oluşması veya oluşma ihtimalinin ortaya çıkması halinde, devletimizin yetkili birimleri gerekli tedbirleri alabilirler.
Netice olarak, arz fazlası bulunan ve bu sezon beklenen yüksek rekolte nedeniyle arz fazlasının artarak devam edeceği öngörülen nohut ve kırmızı mercimekte, yurtiçi fiyatlar sürdürülebilir üretime imkan verecek bir seviyeye çıkana kadar, ihracat üzerindeki kısıtlamaların tamamen kaldırılması gerektiğini düşünüyoruz. Bu yapılmazsa, üreticilerimiz nohut ve mercimek üretmekten vazgeçerek, başka ürünlere yöneleceklerdir. Önerilerimiz doğrultusunda gerekli önlemlerin aciliyetle alınmasını bekliyoruz” diye belirtti.
