Pandemi ile başlayan Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile devam eden süreçte iş dünyası artan bir biçimde ihracat, tedarik zinciri, ticaret yollarının yanı sıra antrepolarda yaşanan tıkanıklık ve yer bulmama sorun ile karşı karşıya. İş dünyası temsilcilerine göre, stoklama sürelerine ilişkin belirsizlikler, “Belki yeniden gönderebiliriz” ümidi ve bekletme süreleri için ödenen fiyatların düşük olması, antrepo ve depolardaki doluluğun başlıca nedeni. Paydaşlar, yeni antrepo alanı izinlerinin kolaylaşması ve özel depolama alaları için mevzuat değişikliği bekliyor.
ZELİHA SARAÇ
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırdığı 24 Şubat tarihinden itibaren dünya bu savaşa kilitlendi. 2020 yılı Mart ayından itibaren yaşanan pandemi süreci gerek ticareti gerek ticaret yollarını gerekse iş yapış biçimlerini değiştirdiği bu süreçte iş dünyası; hammadde fiyatları, navlun tedarik zinciri, enerji fiyatlarını çokça konuştu.
Ancak şu an iş dünyasının özellikle ihracat, tedarik zinciri, ticaret yolları ve hammadde konuları daha yoğun gündeminde. Bu gündemde bir başka dikkat çeken unsur antrepolar oldu.
“Belirsizlik söz konusu”
Ticaret Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’de 41 şehirde 92 gümrük müdürlüğüne bağlı toplam 1195 antrepo var. Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD ) Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Emre Eldener, geçici depolama merkezleri ve antrepolarda çok yer olmadığını ve transit yüklerle ilgili stoklama süresine dair belirsizliklerin olduğunu ifade etti.
Başlangıçta Ukrayna krizinin kısa süreceğini düşündüklerini dile getiren Eldener, “Fakat bu savaş bitse bile mevcut insani yardım ve mal akışının şu anda yoğun bir şekilde devam edeceğini gördüğümüzden ötürü, özellikle geçici depolama merkezlerine bundan 2-3 haftaya önceye göre (transit işlemler için) çok daha fazla mal geldiğini görüyoruz. Bunun da artarak devam edeceğini tahmin ediyoruz” diye konuştu.
“Mevzuat değişmeli”
Antrepo alanlarının bu süreçte devreye girebilmesi için, bir yönetmelik değişikliği ile Rusya Ukrayna’ya gidecek malların özel antrepolar üzerinden transit aktarmasının yapılmasına ilişkin bir iznin çok ciddi şekilde yarar sağlayacağını düşündüklerinin altını çizen Eldener, “Mevcut şartlarda özellikle Ukrayna ve Rusya transit aktarmalarında çok sayıda malzeme limanlara geldi ve oradan antrepolara aktarılamıyor. Çünkü transit malzemelerde depolardan aktarma yapılabilmesi için transit malzemede bir alıcının olması gerekiyor. Ancak bu malların Türkiye’de bir alıcısı yok. Böyle olunca transit aktarma yalnızca ve yalnızca geçici depolama yerlerinde yapılabiliyor. Geçici depolama yerlerinin de kapasiteleri son derece kısıtlı. Geçmişte Türkiye’de alıcısı olmayan malların özel antrepolardan transit aktarmalarının yapılmasına izin verilirken sonrasında bu izin kaldırıldı ve sadece geçici depolama yerlerine verildi. Ukrayna ve Rusya’ya gidecek olan transit taşımalarla ilgili yalnızca Ukrayna ve Rusya özelinde Gümrükler genel müdürlüğü antrepolar rejiminde bir değişiklik yapıp bu ülkelere transit aktarmaların antrepolar üzerinden yapılabileceği hakkında bir karar alabilir. Eğer bu olursa yalnızca Türkiye’ye ciddi miktarda yeni iş potansiyeli getirmez aynı zamanda insani anlamda da çok önemli bir adım atmış oluruz. Antrepo rejiminde geçici bir süre için yapılacak bir düzenleme iş hacmini çok hızlı bir şekilde artıracak, Türkiye’yi de gerçek anlamda bir aktarma noktası haline getirecektir.” ifadelerini kullandı.
“Geçici depolama yetkisi verilmeli”
Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Burkay ise “Tedarik zincirindeki kırılmayla birlikte üretici firmalarımız hammaddeye ulaşmakta zorluk çekmeye başladı. Firmalarımız pandemi öncesi minimum hammadde ve ara malı stoku ile üretim faaliyetlerini gerçekleştirmekte idiler” dedi.
Burkay görüşlerini şöyle özetledi:
“Ancak ortaya çıkan zorlu koşullar, Döviz bazında yüzde 100’leri aşan emtia ve hammadde fiyatları üretici firmalarımızın daha yüksek miktarlarda stoklar tutmasını gerektirmektedir bu durum antrepolarda da yığılmalara neden olmaktadır. Ülkemizin lojistik imkânlarını ve mevcut konjonktürün sunduğu avantajları en iyi şekilde yönetmek durumundayız.
Bu kapsamda antrepolarımızın kapasitelerini ve sayılarını artırmamız, işletme giderleri artan firmalarımız için büyük önem arz ediyor. İhtisas gümrüklerine yakın olan antrepoların dışındaki yerlere geçici süreyle depolama yetkisinin verilmesi ve gümrük sahalarında kiraların geçici süreyle düşürülmesi de üretici firmalarımızı destekleyecek adımlar olacaktır.”
“Avrupa’ya girilemiyor”
İş dünyası ve sektörtemsilcilerinin konuya ilişkin değerlendirmeleri şöyle;
Kocaeli Sanayi Odası ve İktisadi Kalkınma Vakfı Başkanı Ayhan Zeytinoğlu:
“Yaklaşık 4-5 aydan beri kurdaki dalgalanmalar ile başlayan sıkışıklık sürüyor. Ancak bunu sadece savaşa bağlamak doğru değil.
“Avrupa’ya doğru Rusya’dan yola çıkan gemiler Avrupa limanlarına giremiyor ve Türkiye antrepolarını kullanıyor. Bunun yanında, antrepo bekleme maliyetleri düşük olduğu için kurun seyrine göre mal çekiliyor. Asıl neden bu. Sorunun çözülmesi için Ticaret Bakanlığı halihazırda antrepo açılmasının önündeki engelleri azaltmış durumda.”
“Depolar dolu”
AKAMİB Başkan Yardımcısı Bülent Aymen:
“Rusya mal trafiğinin Türkiye üzerinden yapılmaya başlandığını ve bu malların gümrüklü depolara alınıp sonra sevk edilmeleri gerekiyor ancak tüm depolar özellikle İstanbul’daki depoların hemen hemen dolu.
Dış ticaret hacmimizin 600 milyar dolar civarında. e- ihracat ise 1 milyar doları geçti. Artan hacimle antrepo izinlerinin verilmesinde yavaş kalınması sıkıntı yaratıyor. Yeni lojistik depo yatırımları için yeni teşvik edici düzenleme ve yatırım finansman kolaylığı getirilmesi gerekiyor.
“Belki yeniden gönderilir umudu ile bekletiliyor”
Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkanı Fikret Kileci:
“Antrepolardaki doluluğunu temel sebebi; Rusya Ukrayna savaşı nedeniyle ihraç ürünlerin lojistik ve uluslararası hukuktan kaynaklı ambargolar nedeniyle gönderilememesi, Rusya’dan geri gelen eşyaların tekrar gönderilmesi umuduyla ihracat beyannamelerinin iptal edilmemesi ve ihracat eşyalarının antrepolarda bekletilmesi.
Ayrıca ek olarak, sanayicilerin dahilde işleme rejimine istinaden ithal edilmek üzere antrepolara konulan eşyaların Rusya pazarına ihracatlar başlayana kadar üretimlerini durdurması veya yavaşlatması nedeniyle doluluklar yaşanıyor.
Finansman yükünden kurtulmak için, tedarik zincirindeki bozulma ve navlun problemlerinden kaynaklı hammadde stokunu antrepolarda bekletip ihtiyaç oldukça ithalatı gerçekleştiren firmalar var. Avrupa’dan ve diğer ülkelerden gelip Rusya ve Ukrayna’ya gidecek transit ürünlerin elleçleme sebebi ile çok fazla beklemesinden kaynaklı yoğunluğun başka bir etken.
Antalya OSB yönetim kurulu başkanı Ali Bahar: Antalya antrepolarda sorun yok. Ancak dışarıdaki beklemeler ödeme ve rant kaynaklı olabilir.”
