StartupCentrum raporuna göre 2023’ün ilk çeyreğinde, Türkiye’deki 77 teknoloji girişimi yatırım aldı. Söz konusu rakam bir önceki çeyreğe göre yüzde 230’lik bir düşüşe işaret ediyor. Raporda özellikle yüksek değerli yatırımların önemli ölçüde azaldığı belirtiliyor. Teknogirişimler, 2023’ün ilk çeyreğinde toplam 61 milyon dolarla 2021’in başından bu yana toplanan en düşük tutarı aldı. Özellikle, 10 milyon doları aşan yüksek değerli yatırımların bu düşüşteki etkisine dikkat çekiliyor. Bu düşüşü yabancı yatırımcıların ilgisinin az olmasına bağlayan raporda, mevcut gerçekleşmeleri ele alan rakamlarla yabancının ilgisinin az olduğu doğrulanıyor.
Kurumsal yabancılar nerede?
Öyle ki 2022 yılında yerli teknogirişimlere yatırım yapan kurumsal yatırımcıların yüzde 50’si yabancılardan oluşurken, 2023’ün ilk çeyreğinde yabancı yatırımcı oranı yüzde 16 seviyelerine kadar geriledi. Yabancı yatırımcı sayısı az olsa da, yerli yatırımcıların ekosisteme olan ilgisinin devam ettiği gözlemleniyor. Yüksek değerli yatırımların eksikliğinden bahsedilirken, 10 milyon dolar altındaki yatırımlara bakıldığında ekosisteme olan ilginin devam ediyor. 10 milyon dolar altındaki yatırımlar hem adet hem de miktar olarak neredeyse 2021 ve 2022 verilerini yakalamış durumda.
Blok zincir yatırımları arttı
Raporda ayrıca 2023’te en çok yatırım alan oyun, yapay zeka ve makine öğrenimi, finans ve sağlık gibi sektörlere de dikkat çekiliyor. Ayrıca 2022’de blokzincir girişimlerine karşı artan ilginin 2023’te de devam etmesi bekleniyor. Yılın ilk çeyreğinde blokzincir dikeyinde 4 startup toplamda 19.2 milyon dolar yatırım almış durumda. Yatırım aşamaları açısından 2023 yılının ilk çeyreği, tüm yatırımların tohum ve erken aşamada yapılmasıyla birlikte ileri aşama yatırımlar için nispeten sakin geçti. Tohum aşaması yatırımları, tüm yatırımların yüzde 88’ini oluşturdu ve yaklaşık 245 bin dolarlık medyan (ortanca) yatırım tutarıyla toplam 40.9 milyon doları topladı.
Her yılın ilk çeyreği en düşük yatırım alan çeyrek oldu
2022 yılının sonlarına doğru dünya genelinde ekonomik kriz kaygıları artarken, küresel ekonomik ve siyasal iklimdeki belirsizlikler teknogirişimlerin yatırıma ulaşmasını da olumsuz etkiledi. Yüksek tutarlı yatırımlarda ciddi bir düşüş yaşanmıştı. 2023 yılında ise bu trendin devam ettiği görüldü. Türkiye’de 2023 yılının ilk çeyreğinde, 77 teknogirişim yatırım aldı. 2021 ve 2022 yıllarındaki hızlı yükselişin ardından, bu çeyrekte yatırımlar biraz hız kesti.
10 milyon doları aşan yatırımlara yabancı etkisi
Özellikle 10 milyon dolar üzeri yatırımlarda ciddi bir düşüş yaşandı ve yılın ilk çeyreğinde sadece 1 yatırım gerçekleşti. Bu yatırımın da büyük bir kısmı şirketin kripto para birimi üzerinden gerçekleştirildi. Metatime’ın aldığı 11 milyon doların yaklaşık 10.8 milyon doları özel satışa çıkarılan kripto para birimi üzerinden gerçekleştirdi. Ancak, 1 milyon dolar altındaki ve 1-10 milyon dolar arasındaki yatırımların sayısı 2022’nin ilk çeyreği ile neredeyse aynı seviyede. Bu da, teknogirişimlere olan ilginin devam ettiğini gösteren bir ayrıntı olarak kayıtlara geçti.
Yüksek tutarlı yatırımlarda yaşanan düşüş, yatırım almak isteyen teknogirişimlerin zorluk yaşamasına sebep olabilir dolayısıyla yılın geri kalanında girişimciler, daha düşük tutarlı yatırımları hedefleyebilir. Burada sürdürülebilir bir büyüme stratejisi izlemek makul gibi duruyor. Teknogirişim yatırımlarının geçimş dönem performansı da dikkate alındığında her yılın ilk çeyreği en az yatırım yapılan çeyrek olarak dikkat çekiyor. Bu nedenle, 2023’te toplam adet olarak 2022’ye yakın sayıda yatırım beklenirken, yatırım miktarı için aynı şeyi söylemek şimdilik pek mümkün gözükmüyor.
En az yatırım toplanan çeyrek soru işaretlerini de artırdı
Yatırım adedi olarak önceki yılların aynı dönemlerine göre yakın sayılara ulaşılsa da yatırım miktarı için aynı durumun geçerli değil. Bu yılın ilk çeyreğinde Türkiye’deki yerli girişimler toplamda 61 milyon dolar yatırım aldı. Söz konusu gerçekleşme 2021 yılının başından bu yana en az yatırım toplanan çeyreğin yaşandığını gösteriyor.
Bununla beraber 2021 yılının ortasından beri her çeyrekte bir en fazla 10-100 milyon dolar aralığında yatırım gerçekleşirken 2023 yılında bu yatırımların ekosistemde kalıcı hale gelip gelmeyeceğiyle ilgili soru işaretleri arttı. Özellikle yabancı yatırımcıların ilgisinin azalması, yüksek miktarlı yatırımlara da yansıdı.
Öte yandan 10 milyon doların altındaki yatırım turlarının toplamı, önceki yıllarla paralel seyrediyor. Bu aralıkta yapılan yatırımlara genellikle yerli ve bireysel yatırımcıların katıldığı göz önünde bulundurulduğunda, ilginin devam ettiğini söylemek mümkün. Dünya genelindeki ekonomik kriz beklentisi girişimciler için düşündürücü olsa da yatırımcılar için iyi bir fırsat olabilir. Düşük miktarlı yatırımlar genellikle tohum aşamasında olan girişimlere yapılmaktadır. Yani, yatırımcılar açısından bu dönemde ekilen tohumlar, önümüzdeki yıllarda Unicorn’lar olarak dönebilir.
Türkiye merkezli yatırımlar 39.4 milyon dolar topladı
Yılın ilk çeyreğinde yatırım alan 77 girişimin 60’ının merkezi Türkiye’de yer alırken, bu girişimler toplamda 39.4 milyon dolar yatırım topladı. Bu 60 girişimden 31’inin yatırım detaylarının tamamı Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nden teyit edilirken kalan 29 girişimin (Kitle fonlaması yatırımları dahil) bilgileri yine Ticaret Sicil Gazetesi’nden kısmi olarak teyit edildi.
Merkezi yurt dışında bulunan ama operasyonlarını Türkiye’de bulunduran 17 girişim ise 21.2 milyon dolar yatırım aldı. Bu 17 girişimden 6’sı, merkezini yurt dışına taşıdığını 2023 yılında tescil ettirdi. Ayrıca bu 17 girişimin 10’unun merkezi Delaware (ABD), 3’ünün Londra (Birleşik Krallık), 3’ününTalinn (Estonya) ve 1’inin merkezi Düsseldorf’da (Almanya) yer alıyor.
En fazla yatırım alan sektörler önceki yıla göre pek değişmedi. Oyun, yapay zeka ve makine öğrenimi, finans ve sağlık yine en çok yatırım alan sektörler oldu. Son yıllarda pek çok SaaS girişimine rastlanan dijital pazarlama ve satış dikeyinde de 2023 yılı yatırımlarla başladı.
2022 yılında Türkiye’deki blokzincir girişimlerine olan ilgide bir yükseliş trendi hakimdi. 2023’te de bu ilgi devam edecek gibi duruyor. 4 blokzincir girişimi toplamda 15.2 milyon dolar yatırım aldı. Yatırım alan 4 girişimnden 2’si oyun girişimi (Passion Punch, Funverse Games) olurken 2’si ise blokzincir odaklı ürünler ekosistemi oluşturan girişimlerden (Metatime, GAMI World) oluştu. Metatim’ın aldığı 11 milyon dolar yatırım ile çeyreğin en fazla fonlanan sektörü olan blokzinciri oyun girişimler 9.7 milyon dolarla takip etti. Oyunun ardından gelen seyahat sektöründe ise 6.5 milyon dolar yatırım alan HotelRunner bulunuyor.
İleri aşama yatırımlarında sessizlik söz konusu oldu
Yatırımlar aşamalarına göre incelendiğinde 2023 yılının ilk çeyreği, ileri aşama yatırımlar açısından sessiz geçtiği görüldü. Yatırımların tamamı tohum ve erken aşamada gerçekleşti. Tohum aşaması yatırımlar tüm yatırımların yüzde 88’ini (68 yatırım) oluşturdu. Bu aşamada toplam 40.9 milyon dolar yatırım toplandı ve medyan yatırım miktarı yaklaşık 245 bin dolar oldu. Erken aşamada ise 9 girişim 19.8 milyon dolar yatırım aldı. Erken aşama medya yatırım miktarı ise 3 milyon dolar oldu.
Tohum aşaması yatırımların medyan değerleri karşılaştırıldığın ise 2023’ün ilk çeyreğinde tohum yatırımların medyanı, 2022’nin gerisinde kaldı. Önceki çeyreğe göre medyan miktardaki düşüş yüksek olsa da 2021 ile kıyaslandığında ortalamada kaldığı söylenebilir. Yani, tohum aşamasında girişim başına yapılan yatırımlar 2022’ye göre azalarak, 2021 seviyelerine gelmiş durumda.
Kurumsal yatırımcı farkı
Öte yandan, raporda 2023’ün ilk çeyreğinde 77 yatırım turuna en az 251 yatırımcının katıldığı belirtiliyor. Bu yatırımcıların 148’i bireysel yatırımcılar ve melek yatırım ağları, 103’ü ise kurumsal yatırımcılardan oluşuyor. Bireysel yatırımcılar ve melek yatırım ağları 14 yatırıma liderlik ederken, kurumsal yatırımcılar, 51 yatırım turuna liderlik etti.
Yabancı yatırımcıların son iki yılda Türkiye startup ekosistemine olan ilgisi oldukça yüksekti ve yatırım miktarlarına önemli bir katkı sağlıyordu. Fakat 2023 yılı yabancı yatırımcıların az ilgisinin olmasıyla başladı. 103 kurumsal yatırımcının 17’si yurt dışı merkezliydi. Bu 17 yatırımcı, 13 yatırım turunda yer aldı. Yabancı kurumsal yatırımcıların katıldığı turların toplam büyüklüğü ise yaklaşık 22.2 milyon dolar oldu. Yabancı yatırımcılar, Türkiye gibi gelişmekte olan startup ekosistemleri için oldukça önemli bir yere sahip. Bu yatırımcıların ilgisi, startup’lara daha erişebilir finansman sağlarken yatırımcıları da cesaretlendiriyor. 2023 yılı, yabancı yatırımcıların ekosistem için öneminin daha iyi anlaşılacağı bir yıl olacak gibi duruyor. 2023, Türkiye girişimcilik ekosistemi için yatırımlar özelinde pek de parlak başlamadı ancak teknogirişimcilik sürprizlere dolu bir alan, yılın geri kalanında pozitif bir seyir yakalamak mümkün.
İlk defa yatırım alanların sayısı ilk çeyrekte arttı
2022’nin ilk çeyreğinde 71 girişimin 40’ı (yüzde 56) ilk kez yatırım almıştı. 2023’ün ilk çeyreğinde ise oran pek değişmedi, 77 girişimin 45’i (yüzde 58) ilk kez yatırım aldı. 2023’ün ilk çeyreğinde İlk kez yatırım alan girişimler toplamda 18,3 milyon dolar yatırım toplarken 2022’nin aynı döneminde 35 milyon dolar yatırım toplanmıştı. Geçtiğimiz çeyrekte girişim başına ortalama 522 bin 800 dolar yatırım yapılırken 2022’de 947 bin 700 dolar yatırım yapılmıştı. Medyan yatırım miktarında da 2022’ye göre düşüş mevcut. 2022’nin ilk çeyreğinde 250 bin dolar olan medyan yatırım miktarı 239 bin 500 dolara geriledi.
